مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۴۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1345, Divan e Shams

تو مرا مِی بِده و مست بخوابان و بِهِل(۱)

چون رسد نوبتِ خدمت، نشوم هیچ خجِل

در نمازش چو خروسم، سَبُک و وقت شناس

نه چو زاغم که بُوَد نعره او وصل گُسِل(۲)

چو گَهِ خدمتِ شَه آید، من می‌دانم 

گر ز آب و گِلَم ای دوست، نِیَم پای به گِل  

من ز رازِ خوشِ او یکدو سخن خواهم گفت

دل من دار دَمی، ای دلِ تو بی‌غَش و غِل(۳)

لذّتِ عشقِ بُتان را ز زحیران(۴) مطلب

صبحِ کاذب بُوَد این قافله را سخت مُضِل(۵)

من بِحِل(۶) کردم ای جان که بریزی خونم

ور نریزی تو مرا مَظلمه(۷) داری نه بِحِل

پس خَمُش کردم و با چشم و به ابرو گفتم

سخنانی که نیاید به زبان و به سِجِل(۸)

گر چه آن فهم نکردی تو، ولی گرم شدی

هله گرمی تو بیفزا، چه کنی جُهد مُقِل* (۹)

سردی از سایه بُوَد، شمس بُوَد روشن و گرم

فانیِ طلعتِ آن شمس شو ای سرد، چو ظِل(۱۰)

تا درآمد بُتِ خوبم ز درِ صومعه مست

چند قندیل شکستم پیِ آن شمعِ چِگِل(۱۱)

شمسِ تبریز مگر ماه ندانست حقت؟

که گرفتار شدست او به چنین علّتِ سِل

* حدیث

« اَفْضَلُ الصَّدَقَةِ جُهْدُ المُقِلِّ.»

« بهترین صدقه آن است که از کوشش به اندازهٔ توان داده شود.»

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۸۲۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #2824 

قسمتِ خود، خود بُریدی تو ز جَهل

قسمتِ خود را فزاید مَردِ اهل(۱۲)

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۴۵۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3457 

یا تو پنداری که تو نان می‌خوری

زَهرِ مار و کاهشِ جان می‌خوری

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۴۷۰

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #1470 

مَخزَن آن دارد که مخزنْ، ذاتِ اوست

هستی او دارد که با هستی عَدُوست(۱۳)

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۲۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1729, Divan e Shams

الستُ گفتیم از غیب و تو بلی گفتی

چه شد بلیِّ تو چون غیب را عیان کردیم؟

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۱۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #316 

چون بسی ابلیسِ آدم‌رُوی هست

پس به هر دستی نشاید داد دست

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۲۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #328 

قبلهٔ جان را چو پنهان کرده اند

هر کسی رُو جانبی آورده اند

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 137, Divan e Shams

دیده‌ات را چون نظر از دیدهٔ باقی(۱۴) رسید

دیده‌ات شَرمین(۱۵) شود از دیدهٔ فانی(۱۶) چرا؟

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۰۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #407 

در زمانه صاحبِ دامی بُوَد؟

همچو ما احمق که صیدِ خود کند؟

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۰۳۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #2034 

این عجب که جان به زندان اندر است

وآنگهی مِفتاحِ(۱۷) زندانش به دست

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۶۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #267 

حَزم آن باشد که ظنِّ بَد بَری

تا گریزیّ و شوی از بَد، بَری 

حَزم، سُؤ الظن گفته ست آن رسول

هر قدم را دام می‌دان ای فَضول 

روی صحرا هست هموار و فراخ

هر قدم دامیست، کم ران اُوستاخ 

آن بُزِ کوهی دَوَد که دام کو؟

چون بتازد، دامش افتد در گلو

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۷۴۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2741, Divan e Shams

ای دل، چو به دامِ او فتادی

از بَندِ هزار دام رَستی

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۵۰۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #1501 

کار، پنهان کن تو از چشمانِ خَود

تا بُوَد کارَت سلیم از چشمِ بَد

خویش را تسلیم کن بر دامِ مُزد

وانگه از خود بی ز خود چیزی بدزد

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۳۳۰

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #2330 

هر که بستاید تو را، دشنام دِه

سود و سرمایه به مُفْلِس وام دِه

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۲۲۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1221 

دیو چون عاجز شود در اِفتِتان(۱۸)

اِستِعانَت جوید او زین اِنسیان

که شما یارید با ما، یاریی

جانبِ مایید جانب داریی

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۹۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #3196 

تا کُنی مَر غیر را حَبْر(۱۹) و سَنی(۲۰)

خویش را بَدخو و خالی می‌کُنی

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۳۴۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #3342 

چشم ‌داری تو، به چشمِ خود نِگر

مَنگر از چشمِ سفیهی بی‌خبر

گوش داری تو، به گوشِ خود شنو

گوشِ گولان را چرا باشی گرو؟

بی ز تقلیدی، نظر را پیشه کن

هم برایِ عقلِ خود اندیشه کن

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۲۳۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1232 

نه تو اَعطَیناکَ کَوثَر خوانده‌ای؟

پس چرا خشکی و تشنه مانده‌ای؟

یا مگر فرعونی و کوثر چو نیل

بر تو خون گشته ست و ناخوش، ای عَلیل 

توبه کن، بیزار شو از هر عَدو

کو ندارد آبِ کوثر در کدو 

هر که را دیدی ز کوثر سرخ‌رُو

او محمدخوست با او گیر خو 

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۲۳۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1237 

هر که را دیدی ز کوثر خشک لب

دشمنش می‌دار همچون مرگ و تب

گر چه بابای تو است و مامِ(۲۱) تو   

کو حقیقت هست خون‌آشامِ تو

از خلیلِ(۲۲) حق بیاموز این سِیَر(۲۳)

که شد او بیزار اول از پدر

مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۳۰۴۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 3049, Divan e Shams

برادرم، پدرم، اصل و فَصلِ من عشقست

که خویشِ عشق بمانَد، نه خویشیِ نَسَبی

مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۲۱۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2214, Divan e Shams

خُنُک(۲۴) آن دَم که نشینیم در ایوان من و تو

به دو نقش و به دو صورت، به یکی جان من و تو

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۲۲۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #2225 

هر ولی را نوح و کشتیبان شناس

صحبتِ این خلق را طوفان شناس

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۹۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #96 

در حقیقت دوستانت دشمن‌اند

که ز حضرت دور و مشغولت کنند

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۲۲۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #2226 

کم گریز از شیر و اژدرهای نر

ز آشنایان و ز خویشان کن حَذَر

در تلاقی روزگارت می‌برند

یادهاشان غایبی‌ات می‌چرند

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت  ۲۵۵۴ 

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #2554 

مؤمنان در حَشر گویند: ای مَلَک

نَی که دوزخ بود راهِ مَشْتَرَک؟  

مؤمن و کافر بر او یابد گذار*  

ما ندیدیم اندرین ره، دود و نار(۲۵)  

نک بهشت و بارگاهِ ايمنی

پس کجا بود آن گذرگاهِ دَنی(۲۶)؟

پس مَلَک گوید که آن رَوْضهٔ(۲۷) خُضَر(۲۸)**

که فلان جا دیده‌اید اندر گذَر

دوزخ آن بود و سیاستگاهِ سخت

بر شما شد باغ و بُستان و درخت

چون شما این نَفسِ دوزخ‌خُوی(۲۹) را

آتشیِّ گَبرِ(۳۰) فتنه‌جوی را

جهدها کردید و او شد پر صفا

نار را کُشتید از بهرِ خدا

آتشِ شهوت که شعله می‌زدی

سبزهٔ تقوی شد و نور هُدی

آتشِ خشم از شما هم حِلم(۳۱) شد

ظلمتِ جهل از شما هم علم شد

آتشِ حرص از شما ایثار شد

و آن حسد چون خار بُد، گُلزار شد

چون شما این جمله آتش هایِ خویش

بهرِ حق کُشتید جمله پیش پیش 

نفسِ ناری را چو باغی ساختید

اندرو تخمِ وفا انداختید         

* قرآن کریم، سوره مریم(۱۹)، آیه ۷۲و۷۱

Quran, Sooreh Maryam(#19), Line #71,72

« وَإِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا ۚ كَانَ عَلَىٰ رَبِّكَ حَتْمًا مَقْضِيًّا.» (۷۱)

«و هيچ يك از شما نيست كه وارد جهنم نشود، و اين حكمى است 

حتمى از جانب پروردگار تو.»

« ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا وَنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا.» (۷۲)

« آنگاه پرهيزگاران را نجات مى‌دهيم و ستمكاران را همچنان به زانو 

نشسته در آنجا وامى‌گذاريم.»

** حدیث

« دسته هایی از مردم به درهای بهشت آیند و گویند: مگر خدا به ما 

وعده نداده بود که به دوزخ درآییم؟ به آنان گفته شود: بر آن گذشتید و 

آن، خاموش بود.»

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۸۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #189 

آن یکی الله می‌گفتی شبی

تا که شیرین می‌شد از ذکرش لبی

گفت شیطان: آخر ای بسیارگو

این همه الله را لَبَّیک(۳۲) کو

می‌نیاید یک جواب از پیشِ تخت

چند الله می‌زنی با رویِ سخت؟

او شکسته‌دل شد و بنهاد سَر

دید در خواب او خَضِر را در خُضَر

گفت: هین از ذکر چون وامانده‌یی؟

چون پشیمانی از آن کش خوانده‌ای؟

گفت: لبَّیکم نمی‌آید جواب

زآن همی‌ترسم که باشم رَدِّ باب

گفت: آن اللهِ تو لبّیکِ ماست

وآن نیاز و درد و سوزت پیکِ ماست

حیله‌ها و چاره‌جویی هایِ تو

جذبِ ما بود و گشاد این پایِ تو     

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۲۱۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #4216 

رغبتِ ما از تقاضایِ تو است

جذبهٔ حقّست هر جا رَهرو است

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #373 

چون بگریانم، بجوشد رحمتم

آن خروشنده بنوشد نعمتم  

گر نخواهم داد، خود ننمایَمَش

چونش کردم بسته دل، بگشایمش

رحمتم موقوفِ آن خوش گریه‌هاست

چون گریست، از بحرِ رحمت، موج خاست

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۶۶۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #2669 

پنج وقت آمد نماز و رهنمون

عاشقان را فی صَلاةٍ دائِمون*

نه به پنج، آرام گیرد آن خُمار

که در آن سَرهاست نی پانصد هزار

نیست زُرْ غِبّاً وظیفهٔ عاشقان

سخت مَسْتَسْقِی ست جانِ صادقان

نیست زُرْ غِبّاً وظیفهٔ ماهیان

زانکه بی‌دریا ندارند اُنسِ جان    

* قرآن کریم، سوره معارج (۷۰) ، آیه ۲۳

Quran, Sooreh Al-Ma'arij(#70), Line #23

« الَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَاتِهِمْ دَائِمُونَ.»

« نمازگزاران [حقیقی] دائماً در حال نماز هستند.»

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۲۲۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #1226 

مرغِ بی‌هنگام(۳۳) و راهِ بی‌رهی(۳۴)

آتشی پُر در بُنِ دیگِ تُهی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۰۶۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1069, Divan e Shams

بانگِ مرغان می‌رسد، بَرمی‌فشانی پَرّ و بال

لیک اگر خواهی بپرّی، پای را بَرکَش ز قیر

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۳۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #433 

جَوْق‌ جَوْق(۳۵) و صف صف از حرص و شتاب

مُحْتَرِز(۳۶) زآتش، گُریزان سویِ آب 

لاجَرم، ز آتش برآوردند سر

اعتباراَلِْاعتبار(۳۷) ای بی‌خبر 

بانگ می‌زد آتش ای گیجانِ گول(۳۸)

من نی اَم آتش، منم چشمهٔ قبول

چشم‌بندی کرده‌اند ای بی‌نَظر

در من آی و هیچ مگریز از شَرَر

ای خلیل اینجا شَرار(۳۹) و دود نیست

جز که سِحْر و خُدعهٔ(۴۰) نمرود نیست

چون خلیلِ حق اگر فرزانه‌ای

آتش آبِ توست و تو پروانه‌ای   

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۰۵۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #2056 

زَر بِهْ از جان ست پیشِ ابلهان

زَر نثارِ جان بُوَد نزدِ شَهان

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۵۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #3252 

نی مشو نومید، خود را شاد کن

پیش آن فریادرس، فریاد کن

کای مَُحِبّ عفو، از ما عفو کُن

ای طبیب رنج ناسور کُهُن

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۱۰

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #310 

ناسپاسیّ و فراموشیِّ تو 

یاد نآورد آن عسل نوشیِّ تو

لاجَرَم آن راه، بر تو بَسته شد

چون دلِ اهلِ دل، از تو خسته شد

زودشان دریاب و اِسْتِغْفار کُن

همچو ابری گریه‌های زار کُن 

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۷۷۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #4774 

من چه کردم با تو زین گنجِ نَفیس؟

تو چه کردی با من از خویِ خسیس؟

من تو را ماهی نهادم در کنار

که غروبش نیست تا روزِ شمار

در جزایِ آن عطایِ نورِ پاک

تو زدی در دیدهٔ من خار و خاک؟

من تو را بر چرخ گشته نردبان

تو شده در حَربِ من تیر و کمان

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۱۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 914, Divan e Shams

ز ناسپاسیِ ما بسته است روزنِ دل

خدای گفت که انسان لِرَّبِهِ لَکَنُود 

قرآن کریم، سوره عادیات (۱۰۰)، آیه ۶

Quran, Sooreh Al-Adiyat(#100), Line #6

«إِنَّ الْإِنْسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ.»

« همانا آدمی نسبت به پروردگارش بسیار نا سپاس است.»

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۸۹۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #2895 

شکرِ نعمت، خوشتر از نعمت بُوَد

شُکرباره کی سوی نعمت رود؟

شکر، جانِ نعمت و نعمت چو پوست

ز آنکه شکر آرد تو را تا کوی دوست

نعمت آرد غفلت و شکر اِنتِباه

صیدِ نعمت کن به دامِ شکرِ شاه  

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۶۲۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #2626 

قبله را چون کرد دستِ حق عَیان

پس، تَحَرّی بعد ازین مَردود دان

هین بگردان از تَحَرّی رو و سَر

که پدید آمد مَعاد و مُستَقَرّ

یک زمان زین قبله گر ذاهِل شوی

سُخره هر قبله باطل شوی

چون شوی تمییزدِه را ناسپاس

بِجهَد از تو خَطرَتِ قبله شناس

گر ازین انبار خواهی بِرّ و بُر

نیم ساعت هم ز همدردان مَبُر

که در آن دم که بِبُرّی زین مُعین

مبتلی گردی تو با بِئسَ الْقَرین    

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۴۰۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 404, Divan e Shams

هله ای آنکه بخوردی سحری باده(۴۱)، که نوشَت

هله پیش آ که بگویم سخنِ راز(۴۲) به گوشَت

میِ روح آمد نادر، رو از آن هم بچش آخر

که به یک جرعه بپرّد همه طرّاری(۴۳) و هوشَت

چو ازین هوش بِرَستی، به مُساقات(۴۴) و به مستی

دَهَدَت صد هُشِ دیگر کَرمِ باده فروشَت

چو در اسرار درآیی، کُنَدَت روح سَقایی

به فلک غلغله افتد ز هیاهوی و خروشَت

بِسِتان بادهٔ دیگر جز از آن اَحمر(۴۵) و اَصفر(۴۶)

کُنَدَت خواجهٔ معنی(۴۷)، برهانَد ز نُقوشَت

دهد آن کانِ ملاحت قدحی وقتِ صباحَت

بِهْ از آن صد قدحِ می که بخوردی شبِ دوشَت

تو اگر های نگویی و اگر هوی نگویی

همه اموات و جمادات بجوشند ز جوشَت

چو در آن حلقه بگنجی زَبَرِ معدن و گنجی

هوسِ کسب بیفتد ز دلِ مَکسَبه کوشَت(۴۸)

تو که از شرِّ اعادی(۴۹) به دو صد چاه فتادی

برهانید به آخر کَرمِ مَظلَمه پوشَت(۵۰)

همه آهنگِ لقا کن، خمش و صید رها کن

به خموشیت میسّر شود این صید وُحوشَت

تو دهان را چو ببندی، خَمُشی را بپسندی

کشش و جذبِ ندیمان نگذارند خموشت

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۲۱۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #4214 

صد هزار آثارِ غیبی منتظر

کز عدم بیرون جهد با لطف و بِر

از تقاضایِ تو می‌گردد سَرَم

ای بِمُرده من به پیشِ آن کَرَم

رغبتِ ما از تقاضایِ تو است

جذبهٔ حقّست هر جا رَهرو است

خاک، بی‌بادی به بالا بَرجَهد؟

کشتیی، بی‌بحر پا در رَه نَهد؟

پیشِ آبِ زندگانی کَس نَمُرد

پیشِ آبت آبِ حیوان است دُرد

آبِ حیوان قبلهٔ جانْ دوستان

زآب باشد سبز و خندان بوستان

مرگْ آشامان ز عشقش زنده‌اند

دل ز جان و آبِ جان بَرکَنده‌اند

آبِ عشقِ تو چو ما را دست داد

آبِ حیوان شد به پیشِ ما کَساد

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۰۵۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #4059 

هر که را فتح و ظَفَر(۵۱) پیغام داد

پیشِ او یک شد مُراد و بی‌مُراد

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۲۲۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #4222 

زآب حیوان، هست هر جان را نُوی

لیک آبِ آبِ حیوانی تُوی

هر دَمی مرگیّ و حَشری دادی اَم

تا بدیدم دست بُردِ آن کَرَم     

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۷۹۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #799 

صد هزاران حَشر دیدی ای عَنود

تاکنون هر لحظه از بدوِ وجود     

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۲۲۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #4224 

همچو خُفتن گشت این مُردن مرا

ز اعتمادِ بَعث(۵۲) کردن ای خدا

هفت دریا هر دَم ار گردد سراب

گوش گیری آوریش ای آبِ آب

عقل، لرزان از اجل وآن عشق، شوخ

سنگ کی ترسد ز باران چون کلوخ؟

از صِحافِ مثنوی(۵۳) این پنجم است

در بُروجِ چرخِ جان چون اَنجُم(۵۴) است

ره نیابد از ستاره هر حواس

جز که کشتیبانِ اِستاره‌شناس

جز نظاره نیست قِسمِ دیگران

از سُعودش(۵۵) غافلند و از قِران(۵۶)

آشنایی گیر شب ها تا به روز

با چنین اِستارهای دیوْسوز

هر یکی در دفعِ دیوِ بَدگُمان

هست نفت اندازِ(۵۷) قلعهٔ آسمان

اختران با دیو همچون عقرب است

مشتری را او وَلیُّ الَاْقْرَبست(۵۸)        

گرچه ستارگان با شیطان مانند عقرب رفتار می کنند، یعنی او را نیش 

میزنند ولی همان ستارگان نسبت به طالبان حقیقت نزدیکترین دوست 

هستند. مراد از عقرب هم کژدم است و هم یکی از صورت های فلکی 

در منطقة البروج. بنابراین هم میتوان گفت که ستارگان آسمان، نسبت 

به شیاطین ترش رو و عبوس اند. زیرا صورت فلکی عقرب در احکام نجومی 

دلالت بر ترش رویی دارد. و مشتری لفظاً به معنای خریدار است. در اینجا 

مراد طالب و خریدار حقیقت است. بنابراین ستارگان آسمان حقیقت با طالب 

حقیقت بسیار دوستی می کنند. اما در احکام نجوم «مشتری»، سعد و خوش 

یمن است. یعنی ستارگان آسمان حقیقت با مردم نیکبخت دوستی بسیار می ورزند.

قوس اگر از تیر دوزد دیو را

دَلْو پُر آبست زرع و میو را

اگرچه «قوس»، شیطان ملعون را با «تیر» آماج خود قرار می دهد، ولی 

در عوض برای زراعت و میوه و محصولات، دَلو پُرآبی است. «قوس» لفظاً 

به معنی کمان است و در عین حال یکی از صورت های فلکی در منطقة البروج 

و نهمین بُرج. «تیر» نام فارسی عُطارِد است و «دَلو» به معنی سطل و در نجوم 

یکی از صورت های فلکی و یازدهمین بُرج.

حوت اگرچه کشتیِ غَی(۵۹) بشکند

دوست را چون ثور(۶۰) کشتی می‌کند

«حوت» اگرچه کشتی گمراهی را می شکند، ولی برای دوست،  مانند «ثَور» 

برای زراعت شخم می زند. «حوت» به معنای ماهی است، و در نجوم یکی از 

صورت های فلکی. «ثَور» نیز لفظاً به معنی گاو است و یکی از صورت های فلکی.

شمس اگر شب را بدرَّد چون اسد

لعل را زو خلعتِ اطلس رسد

اگرچه خورشید، چادر سیاه شب را مانند «اسد» می دَرَد، ولی لعل از پرتو 

خورشید جامهٔ فاخر اطلس به دست می آورد. «اسد» لفظاً به معنی شیر است 

و در نجوم یکی از صورت های فلکی. 

هر وجودی کز عدم بنمود سَر

بر یکی زَهرست و بر دیگر شِکَر

دوست شو، وز خویِ ناخوش شو بَری

تا ز خُمرهٔ زهر هم شِکَّر خوری

زآن نشد فاروق را زَهری گزند

که بُد آن تِریاقِ فاروقیش قند     

(۱) هِلیدن: گذاشتن، اجازه دادن

(۲) گُسلیدن: جدا کردن، اعراب زاغ سرخ پا را که به غُراب البین معروف است، 

شوم می دانند و معتقدند که بانگ او موجب جدایی یاران میشود.

(۳) بی‌غَش و غِل: مخفّف غَشّ و غَلّ، کینه و حیله

(۴) زحیران: بیماران من ذهنی که دایماً ناله و زاری می کنند.

(۵) مُضِل: گمراه کننده

(۶) بِحِل کردن: حلال کردن، از جرم و گناه کسی درگذشتن.

(۷) مَظلَمه: ظلم، ستم، دادخواهی

(۸) سِجِل: نوشتن، نگاشتن

(۹) جُهد مُقِل: کوشش به اندازهٔ توان، تلاش فقیر بینوا

(۱۰) ظِلّ: سایه

(۱۱) چِگِل: شهری در ترکستان که مردم آن به زیبایی معروف بودند.

(۱۲) مَردِ اهل: انسان لایق، شایسته و سزاوار   

(۱۳) عَدو: دشمن، خصم

(۱۴) دیدهٔ باقی: چشم معنی، چشم دل، بصیرت

(۱۵) شَرمین: باحیا، شرم زده، شرمگین

(۱۶) دیدهٔ فانی: چشم حس، چشم ظاهر

(۱۷) مِفتاح: کلید

(۱۸) اِفتِتان: گمراه کردن

(۱۹) حَبْر: دانشمند، دانا

(۲۰) سَنیّ: رفیع، بلند مرتبه

(۲۱) مام: مادر

(۲۲) خلیل: ابراهیم خلیل الله

(۲۳) سِیَر: جمع سیره به معنی سنّت و روش

(۲۴) خُنُک: خوش، خوشا

(۲۵) نار: آتش

(۲۶) دَنی: پست، ناکس، حقیر

(۲۷) رَوْضه: باغ، بهشت

(۲۸) خُضَر: سبز

(۲۹) نَفسِ دوزخ‌خُوی: نفس امّاره که صفت دوزخی دارد.

(۳۰) گَبر: کافر

(۳۱) حِلم: بردباری، شکیبایی

(۳۲) لَبَّیک: قبول می کنم، امر تو را اطاعت می کنم.

(۳۳) مرغ بی‌هنگام: خروس بی محل   

(۳۴) راه بی‌رهی: ‌راه بدون راه رونده، کنایه از بیراهه   

(۳۵) جَوْق‌ جَوْق: دسته دسته، جمع جَوق، اَجْواق است.

(۳۶) مُحْتَرِز: دوری کننده، پرهیز کننده

(۳۷) اعتباراَلِْاعتبار: عبرت بگیر، عبرت بگیر.

(۳۸) گول: ابله، نادان

(۳۹) شَرار: جرقّه، پاره آتشی که به هوا جَهَد.

(۴۰) خُدعه: حیله گری، فریبکاری

(۴۱) سحری باده: بادهٔ سحری، صبوحی

(۴۲) راز: پوشیده، پیغام زندگی

(۴۳) طرّار: دزد، جیب بُر

(۴۴) مُساقات: آبیاری، به یکدیگر آب دادن

(۴۵) اَحمر: سرخ رنگ

(۴۶) اَصفر: زرد رنگ

(۴۷) خواجهٔ معنی: خداوند معنی، پُرمایه از نظر معنی

(۴۸) مَکسَبه کوش: آنکه جهد او در کسب مال دنیا باشد.

(۴۹) اعادی: جمعِ اعداء، به معنی دشمنان

(۵۰) ظَفَر: پیروزی، کامروایی

(۵۱) مَظلَمه پوش: پوشانندهٔ ستم و بدی، ستّار عیوب

(۵۲) بَعث: قیامت

(۵۳) صِحافِ مثنوی: دفاتر مثنوی، صِحاف: جمع صحیفه. 

دفترها، کتاب ها

(۵۴) اَنجُم: جمع نَجم، به معنی ستارگان، اختران

(۵۵) سُعود: طالع خوب، مبارک شدن

(۵۶) قران: قرین شدن با ستارگان پر برکت در طالع

(۵۷) نفت اندازَنده: به معنی کسی که آتش می بارد.

(۵۸) وَلیُّ الَاْقْرَب: نزدیکترین دوست

(۵۹) غَیّ: گمراهی

(۶۰) ثور: لفظاً به معنی گاو است و در نجوم یکی از صورتهای 

فلکی است.

************************

تمام اشعار برنامه بر اساس فرمت سایت گنج نما برای جستجوی آسان

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۴۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1345, Divan e Shams

تو مرا می بده و مست بخوابان و بهل

چون رسد نوبت خدمت نشوم هیچ خجل

در نمازش چو خروسم سبک و وقت شناس

نه چو زاغم که بود نعره او وصل گسل

چو گه خدمت شه آید من می‌دانم 

گر ز آب و گلم ای دوست نیم پای به گل  

من ز راز خوش او یکدو سخن خواهم گفت

دل من دار دمی ای دل تو بی‌غش و غل

لذت عشق بتان را ز زحیران مطلب

صبح کاذب بود این قافله را سخت مضل

من بحل کردم ای جان که بریزی خونم

ور نریزی تو مرا مظلمه داری نه بحل

پس خمش کردم و با چشم و به ابرو گفتم

سخنانی که نیاید به زبان و به سجل

گر چه آن فهم نکردی تو، ولی گرم شدی

هله گرمی تو بیفزا چه کنی جهد مقل*

سردی از سایه بود شمس بود روشن و گرم

فانی طلعت آن شمس شو ای سرد چو ظل

تا درآمد بت خوبم ز در صومعه مست

چند قندیل شکستم پی آن شمع چگل

شمس تبریز مگر ماه ندانست حقت

که گرفتار شدست او به چنین علت سل

* حدیث

« اَفْضَلُ الصَّدَقَةِ جُهْدُ المُقِلِّ.»

« بهترین صدقه آن است که از کوشش به اندازهٔ توان داده شود.»

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۸۲۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #2824 

قسمت خود خود بریدی تو ز جهل

قسمت خود را فزاید مرد اهل

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۴۵۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3457 

یا تو پنداری که تو نان می‌خوری

زهر مار و کاهش جان می‌خوری

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۴۷۰

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #1470 

مخزن آن دارد که مخزن ذات اوست

هستی او دارد که با هستی عدوست

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۲۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1729, Divan e Shams

الست گفتیم از غیب و تو بلی گفتی

چه شد بلی تو چون غیب را عیان کردیم

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۱۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #316 

چون بسی ابلیس آدم‌روی هست

پس به هر دستی نشاید داد دست

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۲۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #328 

قبله جان را چو پنهان کرده اند

هر کسی رو جانبی آورده اند

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 137, Divan e Shams

دیده‌ات را چون نظر از دیده باقی رسید

دیده‌ات شرمین شود از دیده فانی چرا

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۰۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #407 

در زمانه صاحب دامی بود

همچو ما احمق که صید خود کند

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۰۳۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #2034 

این عجب که جان به زندان اندر است

وآنگهی مفتاح زندانش به دست

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۶۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #267 

حزم آن باشد که ظن بد بری

تا گریزی و شوی از بد بری 

حزم سؤ الظن گفته ست آن رسول

هر قدم را دام می‌دان ای فضول 

روی صحرا هست هموار و فراخ

هر قدم دامیست کم ران اوستاخ 

آن بز کوهی دود که دام کو

چون بتازد دامش افتد در گلو

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۷۴۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2741, Divan e Shams

ای دل چو به دام او فتادی

از بند هزار دام رستی

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۵۰۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #1501 

کار پنهان کن تو از چشمان خود

تا بود کارت سلیم از چشم بد

خویش را تسلیم کن بر دام مزد

وانگه از خود بی ز خود چیزی بدزد

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۳۳۰

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #2330 

هر که بستاید تو را دشنام ده

سود و سرمایه به مفلس وام ده

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۲۲۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1221 

دیو چون عاجز شود در افتتان

استعانت جوید او زین انسیان

که شما یارید با ما، یاریی

جانب مایید جانب داریی

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۹۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #3196 

تا کنی مر غیر را حبر و سنی

خویش را بدخو و خالی می‌کنی

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۳۴۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #3342 

چشم ‌داری تو به چشم خود نگر

منگر از چشم سفیهی بی‌خبر

گوش داری تو به گوش خود شنو

گوش گولان را چرا باشی گرو

بی ز تقلیدی نظر را پیشه کن

هم برای عقل خود اندیشه کن

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۲۳۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1232 

نه تو اعطیناک کوثر خوانده‌ای

پس چرا خشکی و تشنه مانده‌ای

یا مگر فرعونی و کوثر چو نیل

بر تو خون گشته ست و ناخوش ای علیل 

توبه کن بیزار شو از هر عدو

کو ندارد آب کوثر در کدو 

هر که را دیدی ز کوثر سرخ‌رو

او محمدخوست با او گیر خو 

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۲۳۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1237 

هر که را دیدی ز کوثر خشک لب

دشمنش می‌دار همچون مرگ و تب

گر چه بابای تو است و مام تو   

کو حقیقت هست خون‌آشام تو

از خلیل حق بیاموز این سیر

که شد او بیزار اول از پدر

مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۳۰۴۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 3049, Divan e Shams

برادرم پدرم اصل و فصل من عشقست

که خویش عشق بماند نه خویشی نسبی

مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۲۱۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2214, Divan e Shams

خنک آن دم که نشینیم در ایوان من و تو

به دو نقش و به دو صورت به یکی جان من و تو

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۲۲۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #2225 

هر ولی را نوح و کشتیبان شناس

صحبت این خلق را طوفان شناس

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۹۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #96 

در حقیقت دوستانت دشمن‌اند

که ز حضرت دور و مشغولت کنند

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۲۲۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #2226 

کم گریز از شیر و اژدرهای نر

ز آشنایان و ز خویشان کن حذر

در تلاقی روزگارت می‌برند

یادهاشان غایبی‌ات می‌چرند

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت  ۲۵۵۴ 

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #2554 

مؤمنان در حشر گویند ای ملک

نی که دوزخ بود راه مشترک  

مؤمن و کافر بر او یابد گذار*  

ما ندیدیم اندرین ره دود و نار  

نک بهشت و بارگاه ايمنی

پس کجا بود آن گذرگاه دنی

پس ملک گوید که آن روضه خضر**

که فلان جا دیده‌اید اندر گذر

دوزخ آن بود و سیاستگاه سخت

بر شما شد باغ و بستان و درخت

چون شما این نفس دوزخ‌خوی را

آتشی گبر فتنه‌جوی را

جهدها کردید و او شد پر صفا

نار را کشتید از بهر خدا

آتش شهوت که شعله می‌زدی

سبزه تقوی شد و نور هدی

آتش خشم از شما هم حلم شد

ظلمت جهل از شما هم علم شد

آتش حرص از شما ایثار شد

وآن حسد چون خار بد گلزار شد

چون شما این جمله آتش های خویش

بهر حق کشتید جمله پیش پیش 

نفسِ ناری را چو باغی ساختید

اندرو تخم وفا انداختید         

* قرآن کریم، سوره مریم(۱۹)، آیه ۷۲و۷۱

Quran, Sooreh Maryam(#19), Line #71,72

« وَإِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا ۚ كَانَ عَلَىٰ رَبِّكَ حَتْمًا مَقْضِيًّا.» (۷۱)

«و هيچ يك از شما نيست كه وارد جهنم نشود، و اين حكمى است 

حتمى از جانب پروردگار تو.»

« ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا وَنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا.» (۷۲)

« آنگاه پرهيزگاران را نجات مى‌دهيم و ستمكاران را همچنان به زانو 

نشسته در آنجا وامى‌گذاريم.»

** حدیث

« دسته هایی از مردم به درهای بهشت آیند و گویند: مگر خدا به ما 

وعده نداده بود که به دوزخ درآییم؟ به آنان گفته شود: بر آن گذشتید و 

آن، خاموش بود.»

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۸۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #189 

آن یکی الله می‌گفتی شبی

تا که شیرین می‌شد از ذکرش لبی

گفت شیطان آخر ای بسیارگو

این همه الله را لبیک کو

می‌نیاید یک جواب از پیش تخت

چند الله می‌زنی با روی سخت

او شکسته‌دل شد و بنهاد سر

دید در خواب او خضر را در خضر

گفت هین از ذکر چون وامانده‌یی

چون پشیمانی از آن کش خوانده‌ای

گفت لبیکم نمی‌آید جواب

زآن همی‌ترسم که باشم رد باب

گفت آن الله تو لبیک ماست

وآن نیاز و درد و سوزت پیک ماست

حیله‌ها و چاره‌جویی های تو

جذب ما بود و گشاد این پای تو     

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۲۱۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #4216 

رغبت ما از تقاضای تو است

جذبه حقست هر جا رهرو است

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #373 

چون بگریانم بجوشد رحمتم

آن خروشنده بنوشد نعمتم  

گر نخواهم داد خود ننمایمش

چونش کردم بسته دل بگشایمش

رحمتم موقوف آن خوش گریه‌هاست

چون گریست از بحر رحمت موج خاست

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۶۶۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #2669 

پنج وقت آمد نماز و رهنمون

عاشقان را فی صلاة دائمون*

نه به پنج آرام گیرد آن خمار

که در آن سرهاست نی پانصد هزار

نیست زر غبا وظیفه عاشقان

سخت مستسقی ست جان صادقان

نیست زر غبا وظیفه ماهیان

زانکه بی‌دریا ندارند انس جان    

* قرآن کریم، سوره معارج (۷۰) ، آیه ۲۳

Quran, Sooreh Al-Ma'arij(#70), Line #23

« الَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَاتِهِمْ دَائِمُونَ.»

« نمازگزاران [حقیقی] دائماً در حال نماز هستند.»

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۲۲۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #1226 

مرغ بی‌هنگام و راه بی‌رهی

آتشی پر در بن دیگ تهی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۰۶۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1069, Divan e Shams

بانگ مرغان می‌رسد برمی‌فشانی پر و بال

لیک اگر خواهی بپری پای را برکش ز قیر

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۳۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #433 

جوق‌ جوق و صف صف از حرص و شتاب

محترز زآتش گریزان سوی آب 

لاجرم ز آتش برآوردند سر

اعتبارالاعتبار ای بی‌خبر 

بانگ می‌زد آتش ای گیجان گول

من نی ام آتش منم چشمه قبول

چشم‌بندی کرده‌اند ای بی‌نظر

در من آی و هیچ مگریز از شرر

ای خلیل اینجا شرار و دود نیست

جز که سحر و خدعه نمرود نیست

چون خلیل حق اگر فرزانه‌ای

آتش آب توست و تو پروانه‌ای   

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۰۵۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #2056 

زر به از جان ست پیش ابلهان

زر نثار جان بود نزد شهان

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۵۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #3252 

نی مشو نومید خود را شاد کن

پیش آن فریادرس فریاد کن

کای محب عفو از ما عفو کن

ای طبیب رنج ناسور کهن

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۱۰

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #310 

ناسپاسی و فراموشی تو 

یاد ناورد آن عسل نوشی تو

لاجرم آن راه بر تو بسته شد

چون دل اهل دل از تو خسته شد

زودشان دریاب و استغفار کن

همچو ابری گریه‌های زار کن 

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۷۷۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #4774 

من چه کردم با تو زین گنج نفیس

تو چه کردی با من از خوی خسیس

من تو را ماهی نهادم در کنار

که غروبش نیست تا روز شمار

در جزای آن عطای نور پاک

تو زدی در دیده من خار و خاک

من تو را بر چرخ گشته نردبان

تو شده در حرب من تیر و کمان

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۱۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 914, Divan e Shams

ز ناسپاسی ما بسته است روزن دل

خدای گفت که انسان لربه لکنود 

قرآن کریم، سوره عادیات (۱۰۰)، آیه ۶

Quran, Sooreh Al-Adiyat(#100), Line #6

«إِنَّ الْإِنْسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ.»

« همانا آدمی نسبت به پروردگارش بسیار نا سپاس است.»

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۸۹۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #2895 

شکر نعمت خوشتر از نعمت بود

شکرباره کی سوی نعمت رود

شکر جان نعمت و نعمت چو پوست

ز آنکه شکر آرد تو را تا کوی دوست

نعمت آرد غفلت و شکر انتباه

صید نعمت کن به دام شکر شاه  

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۶۲۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #2626 

قبله را چون کرد دست حق عیان

پس تحری بعد ازین مردود دان

هین بگردان از تحری رو و سر

که پدید آمد معاد و مستقر

یک زمان زین قبله گر ذاهل شوی

سخره هر قبله باطل شوی

چون شوی تمییزده را ناسپاس

بجهد از تو خطرت قبله شناس

گر ازین انبار خواهی بر و بر

نیم ساعت هم ز همدردان مبر

که در آن دم که ببری زین معین

مبتلی گردی تو با بئس القرین    

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۴۰۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 404, Divan e Shams

هله ای آنکه بخوردی سحری باده که نوشت

هله پیش آ که بگویم سخن راز به گوشت

می روح آمد نادر رو از آن هم بچش آخر

که به یک جرعه بپرد همه طراری و هوشت

چو ازین هوش برستی به مساقات و به مستی

دهدت صد هش دیگر کرم باده فروشت

چو در اسرار درآیی کندت روح سقایی

به فلک غلغله افتد ز هیاهوی و خروشت

بستان باده دیگر جز از آن احمر و اصفر

کندت خواجه معنی برهاند ز نقوشت

دهد آن کان ملاحت قدحی وقت صباحت

به از آن صد قدح می که بخوردی شب دوشت

تو اگر های نگویی و اگر هوی نگویی

همه اموات و جمادات بجوشند ز جوشت

چو در آن حلقه بگنجی زبر معدن و گنجی

هوس کسب بیفتد ز دل مکسبه کوشت

تو که از شر اعادی به دو صد چاه فتادی

برهانید به آخر کرم مظلمه پوشت

همه آهنگ لقا کن خمش و صید رها کن

به خموشیت میسر شود این صید وحوشت

تو دهان را چو ببندی خمشی را بپسندی

کشش و جذب ندیمان نگذارند خموشت

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۲۱۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #4214 

صد هزار آثار غیبی منتظر

کز عدم بیرون جهد با لطف و بِر

از تقاضای تو می‌گردد سرم

ای بمرده من به پیش آن کرم

رغبت ما از تقاضای تو است

جذبه حقست هر جا رهرو است

خاک بی‌بادی به بالا برجهد

کشتیی بی‌بحر پا در ره نهد

پیش آب زندگانی کس نمرد

پیش آبت آب حیوان است درد

آب حیوان قبله جان دوستان

زآب باشد سبز و خندان بوستان

مرگ آشامان ز عشقش زنده‌اند

دل ز جان و آب جان برکنده‌اند

آب عشق تو چو ما را دست داد

آب حیوان شد به پیش ما کساد

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۰۵۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #4059 

هر که را فتح و ظفر پیغام داد

پیش او یک شد مراد و بی‌مراد

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۲۲۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #4222 

زآب حیوان هست هر جان را نوی

لیک آب آب حیوانی توی

هر دمی مرگی و حشری دادی ام

تا بدیدم دست برد آن کرم     

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۷۹۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #799 

صد هزاران حشر دیدی ای عنود

تاکنون هر لحظه از بدو وجود     

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۲۲۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #4224 

همچو خفتن گشت این مردن مرا

ز اعتماد بعث کردن ای خدا

هفت دریا هر دم ار گردد سراب

گوش گیری آوریش ای آب آب

عقل لرزان از اجل وآن عشق شوخ

سنگ کی ترسد ز باران چون کلوخ

از صحاف مثنوی این پنجم است

در بروج چرخ جان چون انجم است

ره نیابد از ستاره هر حواس

جز که کشتیبان استاره‌شناس

جز نظاره نیست قسم دیگران

از سعودش غافلند و از قران

آشنایی گیر شب ها تا به روز

با چنین استارهای دیوسوز

هر یکی در دفع دیو بدگمان

هست نفت انداز قلعه آسمان

اختران با دیو همچون عقرب است

مشتری را او ولی الاقربست       

گرچه ستارگان با شیطان مانند عقرب رفتار می کنند، یعنی او را نیش 

میزنند ولی همان ستارگان نسبت به طالبان حقیقت نزدیکترین دوست 

هستند. مراد از عقرب هم کژدم است و هم یکی از صورت های فلکی 

در منطقة البروج. بنابراین هم میتوان گفت که ستارگان آسمان، نسبت 

به شیاطین ترش رو و عبوس اند. زیرا صورت فلکی عقرب در احکام نجومی 

دلالت بر ترش رویی دارد. و مشتری لفظاً به معنای خریدار است. در اینجا 

مراد طالب و خریدار حقیقت است. بنابراین ستارگان آسمان حقیقت با طالب 

حقیقت بسیار دوستی می کنند. اما در احکام نجوم «مشتری»، سعد و خوش 

یمن است. یعنی ستارگان آسمان حقیقت با مردم نیکبخت دوستی بسیار می ورزند.

قوس اگر از تیر دوزد دیو را

دلو پر آبست زرع و میو را

اگرچه «قوس»، شیطان ملعون را با «تیر» آماج خود قرار می دهد، ولی 

در عوض برای زراعت و میوه و محصولات، دَلو پُرآبی است. «قوس» لفظاً 

به معنی کمان است و در عین حال یکی از صورت های فلکی در منطقة البروج 

و نهمین بُرج. «تیر» نام فارسی عُطارِد است و «دَلو» به معنی سطل و در نجوم 

یکی از صورت های فلکی و یازدهمین بُرج.

حوت اگرچه کشتی غی بشکند

دوست را چون ثور کشتی می‌کند

«حوت» اگرچه کشتی گمراهی را می شکند، ولی برای دوست،  مانند «ثَور» 

برای زراعت شخم می زند. «حوت» به معنای ماهی است، و در نجوم یکی از 

صورت های فلکی. «ثَور» نیز لفظاً به معنی گاو است و یکی از صورت های فلکی.

شمس اگر شب را بدرد چون اسد

لعل را زو خلعت اطلس رسد

اگرچه خورشید، چادر سیاه شب را مانند «اسد» می دَرَد، ولی لعل از پرتو 

خورشید جامهٔ فاخر اطلس به دست می آورد. «اسد» لفظاً به معنی شیر است 

و در نجوم یکی از صورت های فلکی. 

هر وجودی کز عدم بنمود سر

بر یکی زهرست و بر دیگر شکر

دوست شو وز خوی ناخوش شو بری

تا ز خمره زهر هم شکر خوری

زآن نشد فاروق را زهری گزند

که بد آن تریاق فاروقیش قند