.برای دستیابی به فایل پادکست برنامه ۸۹۸ بر روی این لینک کلیک کنید
برای دستیابی به اطلاعات مربوط به جبران مالی بر روی این لینک کلیک کنید.
PDF متن نوشته شده برنامه با فرمت
PDF تمام اشعار این برنامه
PDF نسخه کوچکتر مناسب جهت پرینت
مجموع سوالات روزانه مناسب جهت پرینت PDF
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
صلا رندان دگرباره، که آن شاهِ قمار آمد
اگر تلبیسِ(۱) نو دارد، همانست او که پار(۲) آمد
ز رندان کیست اینکاره(۳)؟ که پیشِ شاهِ خونخواره
میان بندد(۴) دگرباره که اینک وقتِ کار آمد
بیا ساقی سَبُک دستم(۵)، که من باری میان بستم
به جانِ تو که تا هستم مرا عشق اختیار آمد
چو گلزارِ تو را دیدم، چو خار و گل بروییدم
چو خارم سوخت در عشقت، گلم بر تو نثار آمد
پیاپی فتنه انگیزی، ز فتنه بازنگریزی
ولیک این بار دانستم که یارِ من عیار(۶) آمد
اگر بر رو زند یارم، رخی دیگر به پیش آرم
ازیرا رنگِ رخسارم ز دستش آبدار آمد
تویی شاها و دیرینه، مقامِ(۷) توست این سینه
نمیگویی کجا بودی؟ که جان بیتو نزار(۸) آمد
شهم گوید در این دشتم، تو پنداری که گم گشتم
نمیدانی که صبرِ من غِلافِ ذوالفقار آمد
مرا برّید و خون آمد، غزل پرخون برون آمد
برید از من صلاحالدّین، به سویِ آن دیار آمد
(۱) تلبیس: پوشاندن، فریب و خدعه به کار بردن،
پوشاندن حقیقت امری
(۲) پار: پارسال
(۳) اینکاره: اهل عمل، اهل کار
(۴) میان بستن: سخت پیِ انجامِ کاری بودن، کمر همت بستن
(۵) سَبُک دست: چابک دست، دست مبارک و خوشیُمن
(۶) عیار: عیّار، چابک
(۷) مقام: محلِّ اقامت
(۸) نزار: ضعیف، ناتوان
----------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
صلا رندان دگرباره، که آن شاهِ قمار آمد
اگر تلبیسِ نو دارد، همانست او که پار آمد
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۲۲۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1227, Divan e Shams
هر لحظه و هر ساعت یک شیوهی نو آرَد
شیرینتر و نادرتر زان شیوهی پیشینش
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۱۳
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 3013, Divan e Shams
یار در آخر زمان کرد طَرَب سازیی
باطنِ او جِدِّ جِد، ظاهرِ او بازیی
منسوب به مولانا
دیدهای خواهم که باشد شَهشناس
تا شناسد شاه را در هر لباس
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۹۵
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1795, Divan e Shams
گر تو مُقامِرزادهای(۹)، در صرفه چون افتادهای؟
صرفهگَری رسوا بُوَد، خاصه که با خوبِ خُتن(۱۰)
(۹) مُقامرزاده: فرزندِ شخصِ قمارباز
(۱۰) خُتن: شهری در ترکستان چین که زیبارویانِ آن معروف بودند.
----------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۰۸۵
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1085, Divan e Shams
خُنُک آن قماربازی که بباخت آنچه بودش
بنماند هیچش الّا هوسِ قمارِ دیگر
صائب تبریزی، دیوان اشعار، غزل شمارهٔ ۲۲۲۴
Saib Tabrizi, Poem(Qazal)# 2224
آن را که خُلقِ خوش هست تنها نمی گذارند
کی بیحریف مانَد رندی که خوش قمارست؟
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۱۴
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2814, Divan e Shams
خُنُک آن دَم که ز مَستان طلبد دوست عوارض(۱۱)
بستاند گرو از ما به کَش(۱۲) و خوب عِذاری(۱۳)
(۱۱) عوارض: جریمه، پولی که از مجرم گیرند.
(۱۲) کَش: خوب، خوش، نیک
(۱۳) عِذار: رخسار، صورت
----------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
ز رندان کیست اینکاره؟ که پیشِ شاهِ خونخواره
میان بندد دگرباره که اینک وقتِ کار آمد
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۶۰۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #4608
کارْ آن کارست ای مُشتاقِ مَست
کَاندر آن کار، ار رَسَد مرگت، خوش است
شد نشانِ صدقِ ایمان ای جوان
آنکه آید خوش تو را مرگ اندر آن
گَر نَشُد ایمانِ تو ای جان چنین
نیست کامل، رو بِجو اِکمالِ دین
هر که اندر کارِ تو شد مرگْدوست
بر دلِ تو، بیکراهت دوست، اوست
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۲۰۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #3207
فکر، آن باشد که بگشاید رَهی
راه، آن باشد که پیش آید شَهی
شاه آن باشد که از خود شَه بُوَد
نه به مخزن ها و لشکر شَه شود
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۵۰
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #1450
راست گفتست آن سپهدارِ بشر
که هر آنکه کرد از دنیا گذر
نیستش درد و دریغ و غَبنِ(۱۴) موت
بلکه هستش صد دریغ از بهرِ فوت
که چرا قبله نکردم مرگ را؟
مخزنِ هر دولت و هر برگ را
(۱۴) غَبن: زیان آوردن در معامله، زیان دیدن در داد و ستد
----------------
حافظ، دیوان غزلیات، غزل شمارهٔ ۱۷۷
Poem(Qazal)# 177, Divan e Hafez
غلامِ همّتِ آن رندِ عافیتْسوزم
که در گداصفتی کیمیاگری داند
حافظ، دیوان غزلیات، غزل شمارهٔ ۱۷۸
Poem(Qazal)# 178, Divan e Hafez
صوفیان واستدند از گروِ مِی همه رخت
دلقِ ما بود که در خانهی خَمّار(۱۵) بمانْد
(۱۵) خَمّار: مِیفروش
----------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۴۳۹
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2439, Divan e Shams
دامن کشانم میکشد در بُتکده عَیّارهای(۱۶)
من همچو دامن میدوَم اندر پیِ خون خوارهای
(۱۶) عَیّاره: مؤنث عَیّار، زن فریبنده و حیله باز
----------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
بیا ساقی سَبُک دستم، که من باری میان بستم
به جانِ تو که تا هستم مرا عشق اختیار آمد
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۶۴۹
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #649
اختیار آن را نکو باشد که او
مالکِ خود باشد اندر اِتَّقُوا(۱۷)
(۱۷) اِتَّقُوا: بترسید، پرهیز کنید، تقوا پیشه کنید.
----------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
چو گلزارِ تو را دیدم، چو خار و گل بروییدم
چو خارم سوخت در عشقت، گلم بر تو نثار آمد
حافظ، دیوان غزلیات، غزل شمارهٔ ۳۸۰
Poem(Qazal)# 380, Divan e Hafez
من اگر خارم و گر گُل، چمن آرایی هست
که از آن دست که او میکشدم میرُویَم
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۴۳۹
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2439, Divan e Shams
بیخار گردد شاخِ گُل، زیرا که ایمن شد ز ذُلّ(۱۸)
زیرا نماندش دشمنی، گلچین و گلافشارهای
(۱۸) ذُلّ: فروتنی، خواری، صفر بودنِ من ذهنی
----------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
پیاپی فتنه انگیزی، ز فتنه بازنگریزی
ولیک این بار دانستم که یارِ من عیار آمد
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۵۵۲
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1552
دیدهیی باید، سببْ سوراخْ کُن(۱۹)
تا حُجُب را بَر کَنَد از بیخ و بُن
تا مسبِّب بیند اندر لامکان
هرزه داند جهد و اَکساب(۲۰) و دکان
از مسبِّب میرسد هر خیر و شر
نیست اسباب و وسایط ای پدر
(۱۹) سببْ سوراخْ کُن: سوراخ کنندهی سبب
(۲۰) اَکساب: کسبها
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۸۴
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #3784
تشنه را دردِ سر آرَد بانگِ رعد
چون نداند کو کشاند ابرِ سعد
چشم او ماندهست در جویِ روان
بیخبر از ذوقِ آبِ آسمان
مَرکَبِ همّت سوی اسباب راند
از مُسبّب لاجرم محروم ماند
آنکه بیند او مُسَبِّب را عَیان
کی نهد دل بر سبب های جهان؟
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۳۶
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2536, Divan e Shams
به غیرِ دوست هر چَش هست طرّاران همیدزدند
به معنی کرده او زین فعل، بر طرّار(۲۱) طرّاری
که تا خلوت کند ز ایشان، کُنَد مشغول ایشان را
بگیرد خانه تجرید(۲۲) و خلوت را به عیّاری(۲۳)
(۲۱) طَرّار: دزد، جیب بُر
(۲۲) تَجرید: ترک کردن علایق و اغراض دنیوی
و به طاعت و عبادت پرداختن، تنهایی
(۲۳) عَیّار: جوانمرد
----------------
مولوی، دبوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
اگر بر رو زند یارم، رخی دیگر به پیش آرم
ازیرا رنگِ رخسارم ز دستش آبدار آمد
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۵۸۵
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #2585
مر تو را دشنام و سیلیِّ شَهان
بهتر آید از ثَنایِ(۲۴) گمرهان
(۲۴) ثَنا: ستایش، حمد، دعا
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۸۴
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #1484
خرقهی تسلیم اندر گردنم
بر من آسان کرد سیلی خوردنم
انجیل متی، ۵:۳۹ – ۵:۳۸
Matthew Gospel, 5:38 - 5:39
“You have heard that it was said, ‘Eye for eye, and tooth for tooth.’
But I tell you, do not resist an evil person. If anyone slaps you
on the right cheek, turn to them the other cheek also.”
«شنیدهاید که گفته شده بود: چشم به عوضِ چشم و دندان به عوضِ دندان.
اما من به شما میگویم، با آدم شرور مقابله مکن، بلکه اگر کسی به گونهی
راستِ تو سیلی زد، گونهی دیگرت را هم به سوی او آور.»
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
تویی شاها و دیرینه، مقامِ توست این سینه
نمیگویی کجا بودی؟ که جان بیتو نزار آمد
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۲۸۱
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2281, Divan e Shams
اندیشه جز زیبا مکن، کاو تار و پودِ صورت است
ز اندیشهی احسن تَنَد، هر صورتی اَحسن شده
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۲۰
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2820, Divan e Shams
چو به شهرِ تو رسیدم، تو ز من گوشه گزیدی
چو ز شهرِ تو برفتم، به وداعیم ندیدی
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۵۳
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2553, Divan e Shams
کجا شد عهد و پیمانی که میکردی؟ نمیگویی
کسی را کو به جان و دل تو را جوید نمیجویی
چه با لذت جفاکاری که میبُکشی بدین زاری
پس آنگه عاشقِ کُشته تو را گوید چو خوشخویی
دلا گر چه نزاری تو مقیمِ کوی یاری تو
مرا بس شد ز جان و تن، تو را مژده کز آن کویی
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
شهم گوید در این دشتم، تو پنداری که گم گشتم
نمیدانی که صبرِ من غِلافِ ذوالفقار آمد
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۸۹
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #589
تیغِ لا در قتلِ غیرِ حق براند
دَرنگر زآن پس که بعدِ لا چه ماند؟
ماند اِلَّا الله، باقی جمله رفت
شاد باش ای عشقِ شرکتْسوزِ زَفت(۲۵)
(۲۵) زَفت: درشت، فربه، نیرومند
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۸۳۹
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #3839
یک عنایت بِه ز صد گون اجتهاد
جهد را خوفست از صد گون فَساد
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
مرا برّید و خون آمد، غزل پرخون برون آمد
بُرید از من صلاح الدّین، به سویِ آن دیار آمد
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۲۴۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1247, Divan e Shams
خونِ ما بر غم حرام و خونِ غم بر ما حلال
هر غمی کو گِرد ما گردید، شد در خونِ خویش
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۰۶۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #1068
هر که مانْد از کاهلی(۲۶) بیشُکر و صبر
او همین داند که گیرد پایِ جبر
هر که جبر آورد، خود رنجور(۲۷) کرد
تا همان رنجوریاش، در گور کرد
(۲۶) کاهلی: تنبلی
(۲۷) رنجور: بیمار
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۸۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #3187
ترک کن این جبر را که بس تُهیست
تا بدانی سِرِّ سِرِّ جبر چیست
ترک کن این جبرِ جمعِ مَنبلان(۲۸)
تا خبر یابی از آن جبرِ چو جان
(۲۸) مَنبَل: تنبل، کاهل، بیکار
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۲۹
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3729
یک زمان از وی عنایت برکَنَد
عقلِ زیرک ابلهیها میکُند
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۴۸۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #487
جُز پشیمانی نباشد رَیْعِ(۲۹) او
جُز خسارت بیش نآرَد بَیعِ(۳۰) او
(۲۹) رَيْع: باليدن، نموّ كردن
(۳۰) بَیع: خرید و فروش
----------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۷۹۰
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 790, Divan e Shams
جُز قیاس(۳۱) و دَوَران(۳۲) هست طُرُق، لیک شُدهست
بر اُولوالْفِقْه(۳۳) و طَبیب و مُتَنَجِّم(۳۴)، مَسْدود
(۳۱) قیاس: مقایسه
(۳۲) دَوَران: گردیدن دور چیزی، گردش کردن چیزی پیرامون چیز دیگر
(۳۳) اُولُوالْفِقْه: فقها، فقیهان
(۳۴) مُتَنَجِّم: ستارهشناس، مُنَجِّم
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۱۱
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3711
« رفتنِ ذُوالْقَرْنَین به کوهِ قاف، و درخواست کردن که: ای کوهِ قاف از
عظمتِ صفتِ حقّ، ما را بگو. و گفتنِ کوهِ قاف که صفتِ عظمتِ او در
گفت نیآید، که پیش آنها ادراکها فدا شود و لابه کردنِ ذوالقرنین که
از صنایعش که در خاطر داری و بر تو گفتن آن آسانتر بود بگوی.»
رفت ذُوالْقَرْنَین سویِ کوه قاف
دید او را کز زُمُرُّد بود صاف
گِردِ عالَم حلقه گشته او محیط
مانْد حَیران اندر آن خَلقِ بَسیط(۳۵)
گفت: تو کوهی، دگرها چیستند
که به پیش عُظْمِ(۳۶) تو بازیستند؟
(۳۵) بَسیط: گسترده، پهن، در اینجا به معنی بزرگ
(۳۶) عُظْم: بزرگی
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۴۵
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #45
مَطْلَعِ شمس آی اگر اِسکندری
بعد از آن هرجا رَوی نیکوفَری
بعد از آن هر جا رَوی مَشرق شود
شرقها بر مغربت عاشق شود
قرآن کریم، سوره کهف(۱۸)، آیه ۹۰
Quran, Sooreh Al-Kahf(#18), Line #90
« حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ مَطْلِعَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَطْلُعُ عَلَىٰ قَوْمٍ
لَمْ نَجْعَلْ لَهُمْ مِنْ دُونِهَا سِتْرًا.»
« تا به مكانِ برآمدنِ آفتاب رسيد. ديد بر قومى طلوع مىكند
كه غير از پرتوی آن برايشان هيچ پوششى قرار ندادهايم.»
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۴۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #47
حِسِّ خُفّاشت، سویِ مغرب دَوان
حِسِّ دُرْپاشت(۳۷)، سویِ مشرق روان
راهِ حِس، راهِ خران است ای سوار
ای خران را تو مزاحم، شرم دار
(۳۷) دُرْپاش: نثار کنندهی مروارید، پاشندهی مروارید،
کنایه از حِسِّ روحانیِ انسان
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۱۴
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3714
گفت: رگهایِ مناند آن کوهها
مثلِ من نَبْوَند در حُسن و بَها(۳۸)
من به هر شهری، رگی دارم نهان
بر عُروقم(۳۹) بسته اطرافِ جهان
حق چو خواهد زَلزلهی شهری مرا
گوید او، من بَرْجَهانم عِرْق را
پس بجُنبانم من آن رگ را به قهر
که بِدان رگ متّصل گشتهست شهر
چون بگوید بَسْ، شود ساکن رگم
ساکنم، وز رویِ فعل اندر تَگم(۴۰)
همچو مرْهم ساکن و بس کارْکُن
چون خِرد ساکن، وزو جُنبان سخُن
نزدِ آنکس که ندانَد عقلش این
زلزله هست از بُخاراتِ زمین
(۳۸) بَها: مخفّف بَهاء، به معنی روشنی و درخشش
(۳۹) عروق: جمع عِرق به معنی رگ
(۴۰) تَگ: دويدن
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۲۱
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3721
« موری بر کاغذ میرفت، نبشتنِ قلم دید قلم را ستودن گرفت. موری
دیگر کی چشم تیزتر بود گفت: ستایش انگشتان را کن که اين هنر
از ايشان میبینم. موری ديگر کی از هر دو، چشم روشنتر بود
گفت: من بازو را ستایم که انگشتان، فرعِ بازواند الی آخِرِه.»
مُورَکی بر کاغذی دید او قلم
گفت با موری دگر این راز هم
که عجایب نقشها آن کِلْک(۴۱) کرد
همچو ریحان و چو سوسنْزار و وَرْد(۴۲)
گفت آن مور: اِصْبَعَست(۴۳) آن پیشهور
وین قلم در فعل، فرعست و اثر
گفت آن مورِ سوم کز بازُوَست
که اصبعِ لاغر زِ زُورش نقش بست
همچنین میرفت بالا تا یکی
مِهترِ موران، فَطِن(۴۴) بود اندکی
گفت کز صورت مبینید این هنر
که به خواب و مرگ گَردد بیخبر
صورت آمد چون لباس و چون عصا
جز به عقل و جان نجنبد نقشها
بیخبر بود او که آن عقل و فُوأد(۴۵)
بی ز تقلیب(۴۶) خدا باشد جماد
یک زمان از وی عنایت برکَنَد
عقلِ زیرک ابلهیها میکُند
(۴۱) کِلْک: قلمِ نويسندگی
(۴۲) وَرْد: گُل، گُلِ سرخ
(۴۳) اِصْبَع: انگشت
(۴۴) فَطِن: هوشیار، دانا
(۴۵) فُوأد: قلب
(۴۶) تقلیب: برگرداندن
----------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۶۰
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 560, Divan e Shams
عاشقِ دلبرِ مرا شرم و حیا چرا بُوَد؟
چونکه جمال این بُوَد، رسمِ وفا چرا بُوَد؟
لذّتِ بیکرانهای است، عشق شدهست نامِ او
قاعده خود شکایت است، ور نه جفا چرا بُوَد؟
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۷۲۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #1727
قافیهاندیشم و دلدارِ من
گویدم مَندیش، جز دیدارِ من
خوش نشین ای قافیهاندیشِ من
قافیهی دولت توی در پیشِ من
حرف، چهبْوَد؟ تا تو اندیشی از آن
حرف، چهبْوَد؟ خارِ دیوارِ رَزان(۴۷)
حرف و صوت و گفت را بر هم زنم
تا که بی این هر سه با تو دم زنم
(۴۷) رَز: درختِ انگور، در اینجا به معنای باغ آمده است.
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۳۱۶
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3316
از سخنگویی مجویید ارتفاع(۴۸)
منتظر را بهْ ز گفتن، استماع(۴۹)
منصبِ تعلیم، نوعِ شهوتست
هر خیالِ شهوتی در رَه بُتست
گر به فضلش پی ببردی هر فَضول(۵۰)
کی فرستادی خدا چندین رسول؟
عقل جزویِ همچو برقست و دَرَخش(۵۱)
در دَرَخشی کی توان شد سوی وَخْش؟(۵۲)
نیست نورِ برق، بهرِ رهبری
بلکه امرست ابر را که میگِری
برقِ عقلِ ما برای گریه است
تا بگرید نیستی در شوقِ هست
عقلِ کودک گفت بر کُتّابْ(۵۳) تَن(۵۴)
لیک نتواند به خود آموختن
عقلِ رنجور آردش سویِ طبیب
لیک نبْود در دوا عقلش مُصیب(۵۵)
(۴۸) ارتفاع: بالا رفتن، والایی و رفعت جُستن
(۴۹) استماع: شنیدن
(۵۰) فَضول: یاوهگو، کسی که به کارهای غیرِ ضروری میپردازد.
(۵۱) دَرَخْش: آذرخش، برق
(۵۲) وَخْش: نامِ شهرى در ماوراءالنهر كنارِ رودِ جيحون
(۵۳) كُتّاب: مكتبخانه
(۵۴) تَن: فعلِ امر از مصدرِ تنیدن، دلالت دارد بر «خود را به هر چیزی بستن،
بر چیزی یا کاری مصمّم بودن، مدام به کاری یا چیزی مشغول بودن»
(۵۵) مُصیب: اصابت کننده، راستکار، راست و درست عمل کننده
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۸۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #387
گر هزاران دام باشد در قدم
چون تو با مایی، نباشد هیچ غم
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱-۳۸۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #387-1
چون عنایاتت بوَد با ما مقیم
کی بود بیمی از آن دزد لئیم؟(۵۶)
(۵۶) لئیم: پست و فرومایه
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۳۰
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3730
چونْش گویا یافت ذُوالقرنین گفت:
چونکه کوهِ قاف دُرِّ نطق سُفْت(۵۷)
کای سخنْگویِ خبیر رازْدان
از صفاتِ حق بکُن با من بیان
گفت: روْ کآن وصف از آن هایلتر(۵۸) است
که بیان بر وَی توانَد بُردْ دست
یا قلم را زَهره باشد که به سَر
بر نویسد بر صحایف(۵۹) زآن خبر
گفت: کمتر داستانی بازگو
از عجبهایِ حق ای حِبْرِ(۶۰) نکو
گفت: اینَک دشتِ سیصدساله راه
کوههای برف پُر کرده است شاه
کوه بر کُه بیشمار و بیعدد
میرسد در هر زمان برفش مدد
کوهِ برفی میزند بر دیگری
میرساند برف، سردی تا ثَری(۶۱)
کوه برفی میزند بر کوهِ برف
دَم به دَم ز انبارِ بیحدِّ شِگَرف
گر نبودی این چنین وادی شها
تفِّ دوزخ، محو کردی مر مرا
غافلان را کوههایِ برف دان
تا نسوزد پردههایِ عاقلان
گر نبودی عکسِ جهلِ برفْباف(۶۲)
سوختی از نارِ شوق، آن کوهِ قاف
(۵۷) دُر سُفْتن: سوراخ کردن مروارید. کنایه از تکّلم کردن
و سخن ارزشمند گفتن.
(۵۸) هایل: ترساننده، ترسناک. در اینجا به معنی شکوهمند و با هیبت
(۵۹) صحایف: جمع صَحیفه به معنی کاغذ، نامه، کتاب
(۶۰) حِبْر: دانشمند، عالِم
(۶۱) ثَری: زمین، خاک. در اینجا منظور اعماق زمین است. در تعابیر
ادبی«از ثری تا ثریا» به معنی از زمین تا آسمان است.
(۶۲)برفْباف: برف بافنده، پدید آورندهی چیزِ ناپایدار.
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۹۲۳
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #923
جانِ پاکان، طُلْب طُلْب(۶۳) و جَوْق جَوْق(۶۴)
آیَدَت از هر نواحی مستِ شَوق
(۶۳) طُلْب: گروه طلب کننده، گروهی که در یک جا جمع شوند.
(۶۴) جَوْق: دسته، گروه
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۵۲
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #52
ای ببُرده رختِ حسها سویِ غیب
دستِ چون موسی، بُرون آور ز جیب(۶۵)
ای صفاتت، آفتابِ معرفت
و آفتابِ چرخ، بندِ یک صفت
گاه خورشید و، گهی دریا شوی
گاه کوهِ قاف و، گه عَنقا(۶۶) شوی
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۴۲
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3742
آتش از قهر خدا خود ذرهایست
بهرِ تهدیدِ لئیمان دِرّهایست(۶۷)
با چنین قهری که زَفْت(۶۸) و فایق(۶۹) است
بَرْدِ(۷۰) لطفش بین که بر وَی سابق است
سَبْقِ(۷۱) بیچون و چگونهی معنوی
سابق و مسبوق دیدی بیدویی؟(۷۲)
(۶۵) جیب: گریبان
(۶۶) عنقا: سیمرغ
(۶۷) دِرّه: تازیانه، دَوال
(۶۸) زَفْت: ستبر و بزرگ
(۶۹) فایق: مسلّط، پیروز، چیره
(۷۰) بَرْد: سرما
(۷۱) سَبْق: سبقت گرفتن
(۷۲) دویی: دوگانگی، اثنانیّت
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۲۵۱۵
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #2515
روحِ او چون صالح و، تن ناقه(۷۳) است
روح اندر وصل و تن در فاقه(۷۴) است
روحِ صالح، قابلِ آفات نیست
زخمْ بر ناقه بُوَد، بر ذات نیست
کس نیابد بر دلِ ایشان ظفر
بر صدف آید ضرر، نی بر گُهر
(۷۳) ناقه: شتر
(۷۴) فاقه: تنگدستی و نداری
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ٢٥٢٢
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #2522
ناقهی جسمِ ولی را بنده باش
تا شوی با روحِ صالح خواجهتاش(۷۵)
گفت صالح: چونکه کردید این حسد
بعدِ سه روز از خدا نِقْمَت(۷۶) رسد
بعدِ سه روزِ دگر از جانْستان(۷۷)
آفتی آید که دارد سه نشان
رنگِ رویِ جملهتان گردد دِگَر
رنگ رنگِ مختلف اندر نظر
روز اوّل، رویتان چون زَعْفَران(۷۸)
در دوم، رُو سرخ همچون اَْرغَوان(۷۹)
در سوم گردد همه رُوها سیاه
بعد از آن، اندر رسد قهرِ اِله
گر نشان خواهید از من زین وَعید(۸۰)
کُرّهی ناقه به سویِ کُه دوید
گر توانیدش گرفتن، چاره هست
ورنه خود مرغِ امید از دام جَست
کس نتانست اندر آن کُرّه رسید
رفت در کُهسارها شد ناپدید
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۴۵
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3745
گر ندیدی، آن بُوَد از فَهمِ پَست
که عقولِ خلق زآن کان، یک جو است
عیب بر خود نِه نَه بر آیاتِ دین
کی رسد بر چرخِ دین مرغِ گِلین؟
مرغ را جَوْلانگهِ عالی هواست
زآنکه نَشْوِ او ز شهوت، وَز هواست
(۷۵) خواجه تاش: دو غلام را گویند که یک خواجه و رئیس دارند.
(۷۶) نِقْمَت: عذاب، کیفر، رنج و سختی
(۷۷) جانْستان: ستانندهی جان، قبضِ روح کننده
(۷۸) زَعْفَران: گیاهی است داری گلهای زرد و خوشبو.
(۷۹) اَْرغَوان: درختی است دارای برگهای گرد و گلهای سرخ.
(۸۰) وَعید: وعدهی بد، بیم دادن
----------------
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ١٠۵٧
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #1057
گر برویَد، ور بریزد صد گیاه
عاقبت بَررویَد آن کِشتهی اله
کِشتِ نو کارید بر کِشتِ نخست
این دوم فانی است وآن اوّل دُرُست
کِشتِ اوّل کامل و بُگْزیده است
تخمِ ثانی فاسد و پوسیده است
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۰۲۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #1028
گوشِ خر بفروش و دیگر گوشْ خر
کین سخن را در نیابد گوشِ خر
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۰۶۳
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #2063
تا به دیوار بلا ناید سرش
نشنوَد پندِ دل آن گوشِ کرش
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۴۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3748
پس تو حَیران باش بیلا و بَلی
تا ز رحمت پیشت آید مَحمِلی(۸۱)
چون ز فهمِ این عجایب کودنی
گر بَلی گویی، تکلّف میکنی
ور بگویی: نی، زند نی گردنت
قهر بر بندد بدآن نی روزنت
پس همین حَیران و والِه باش و بس
تا درآید نَصرِ حقّ از پیش و پس
چونک حَیران گشتی و گیج و فنا
با زبانِ حال گفتی اِهْدِنا
قرآن کریم، سوره حمد(۱)، آیه ۶
Quran, Sooreh Al-Fatiha(#1), Line #6
« اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ.»
« ما را به راهِ راست هدايت کن.»
زَفتِ زَفتست و چو لرزان میشوی
میشود آن زَفت، نرم و مُستوی(۸۲)
زآنکه شکلِ زَفْت بهر مُنکِر است
چونکه عاجز آمدی لطف و بِر است
(۸۱) مَحمِل: کجاوه که بر شتر بندند، در اینجا مراد مرکوب است.
(۸۲) مُستوی: برابر، يكسان
---------------------------
مجموع لغات:
(۱) تلبیس: پوشاندن، فریب و خدعه به کار بردن، پوشاندن حقیقت امری
(۲) پار: پارسال
(۳) اینکاره: اهل عمل، اهل کار
(۴) میان بستن: سخت پیِ انجامِ کاری بودن، کمر همت بستن
(۵) سَبُک دست: چابک دست، دست مبارک و خوشیُمن
(۶) عیار: عیّار، چابک
(۷) مقام: محلِّ اقامت
(۸) نزار: ضعیف، ناتوان
(۹) مُقامرزاده: فرزندِ شخصِ قمارباز
(۱۰) خُتن: شهری در ترکستان چین که زیبارویانِ آن معروف بودند.
(۱۱) عوارض: جریمه، پولی که از مجرم گیرند.
(۱۲) کَش: خوب، خوش، نیک
(۱۳) عِذار: رخسار، صورت
(۱۴) غَبن: زیان آوردن در معامله، زیان دیدن در داد و ستد
(۱۵) خَمّار: مِیفروش
(۱۶) عَیّاره: مؤنث عَیّار، زن فریبنده و حیله باز
(۱۷) اِتَّقُوا: بترسید، پرهیز کنید، تقوا پیشه کنید.
(۱۸) ذُلّ: فروتنی، خواری، صفر بودنِ من ذهنی
(۱۹) سببْ سوراخْ کُن: سوراخ کنندهی سبب
(۲۰) اَکساب: کسبها
(۲۱) طَرّار: دزد، جیب بُر
(۲۲) تَجرید: ترک کردن علایق و اغراض دنیوی
و به طاعت و عبادت پرداختن، تنهایی
(۲۳) عَیّار: جوانمرد
(۲۴) ثَنا: ستایش، حمد، دعا
(۲۵) زَفت: درشت، فربه، نیرومند
(۲۶) کاهلی: تنبلی
(۲۷) رنجور: بیمار
(۲۸) مَنبَل: تنبل، کاهل، بیکار
(۲۹) رَيْع: باليدن، نموّ كردن
(۳۰) بَیع: خرید و فروش
(۳۱) قیاس: مقایسه
(۳۲) دَوَران: گردیدن دور چیزی، گردش کردن چیزی پیرامون چیز دیگر
(۳۳) اُولُوالْفِقْه: فقها، فقیهان
(۳۴) مُتَنَجِّم: ستارهشناس، مُنَجِّم
(۳۵) بَسیط: گسترده، پهن، در اینجا به معنی بزرگ
(۳۶) عُظْم: بزرگی
(۳۷) دُرْپاش: نثار کنندهی مروارید، پاشندهی مروارید،
کنایه از حِسِّ روحانیِ انسان
(۳۸) بَها: مخفّف بَهاء، به معنی روشنی و درخشش
(۳۹) عروق: جمع عِرق به معنی رگ
(۴۰) تَگ: دويدن
(۴۱) کِلْک: قلمِ نويسندگی
(۴۲) وَرْد: گُل، گُلِ سرخ
(۴۳) اِصْبَع: انگشت
(۴۴) فَطِن: هوشیار، دانا
(۴۵) فُوأد: قلب
(۴۶) تقلیب: برگرداندن
(۴۷) رَز: درختِ انگور، در اینجا به معنای باغ آمده است.
(۴۸) ارتفاع: بالا رفتن، والایی و رفعت جُستن
(۴۹) استماع: شنیدن
(۵۰) فَضول: یاوهگو، کسی که به کارهای غیرِ ضروری میپردازد.
(۵۱) دَرَخْش: آذرخش، برق
(۵۲) وَخْش: نامِ شهرى در ماوراءالنهر كنارِ رودِ جيحون
(۵۳) كُتّاب: مكتبخانه
(۵۴) تَن: فعلِ امر از مصدرِ تنیدن، دلالت دارد بر «خود را به هر چیزی بستن،
بر چیزی یا کاری مصمّم بودن، مدام به کاری یا چیزی مشغول بودن»
(۵۵) مُصیب: اصابت کننده، راستکار، راست و درست عمل کننده
(۵۶) لئیم: پست و فرومایه
(۵۷) دُر سُفْتن: سوراخ کردن مروارید. کنایه از تکّلم کردن
و سخن ارزشمند گفتن.
(۵۸) هایل: ترساننده، ترسناک. در اینجا به معنی شکوهمند و با هیبت
(۵۹) صحایف: جمع صَحیفه به معنی کاغذ، نامه، کتاب
(۶۰) حِبْر: دانشمند، عالِم
(۶۱) ثَری: زمین، خاک. در اینجا منظور اعماق زمین است. در تعابیر
ادبی«از ثری تا ثریا» به معنی از زمین تا آسمان است.
(۶۲)برفْباف: برف بافنده، پدید آورندهی چیزِ ناپایدار.
(۶۳) طُلْب: گروه طلب کننده، گروهی که در یک جا جمع شوند.
(۶۴) جَوْق: دسته، گروه
(۶۵) جیب: گریبان
(۶۶) عنقا: سیمرغ
(۶۷) دِرّه: تازیانه، دَوال
(۶۸) زَفْت: ستبر و بزرگ
(۶۹) فایق: مسلّط، پیروز، چیره
(۷۰) بَرْد: سرما
(۷۱) سَبْق: سبقت گرفتن
(۷۲) دویی: دوگانگی، اثنانیّت
(۷۳) ناقه: شتر
(۷۴) فاقه: تنگدستی و نداری
(۷۵) خواجه تاش: دو غلام را گویند که یک خواجه و رئیس دارند.
(۷۶) نِقْمَت: عذاب، کیفر، رنج و سختی
(۷۷) جانْستان: ستانندهی جان، قبضِ روح کننده
(۷۸) زَعْفَران: گیاهی است داری گلهای زرد و خوشبو.
(۷۹) اَْرغَوان: درختی است دارای برگهای گرد و گلهای سرخ.
(۸۰) وَعید: وعدهی بد، بیم دادن
(۸۱) مَحمِل: کجاوه که بر شتر بندند، در اینجا مراد مرکوب است.
(۸۲) مُستوی: برابر، يكسان
---------------------
************************
تمام اشعار برنامه بر اساس فرمت سایت گنج نما برای جستجوی آسان
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
صلا رندان دگرباره که آن شاه قمار آمد
اگر تلبیس نو دارد همانست او که پار آمد
ز رندان کیست اینکاره که پیش شاه خونخواره
میان بندد دگرباره که اینک وقت کار آمد
بیا ساقی سبک دستم که من باری میان بستم
به جان تو که تا هستم مرا عشق اختیار آمد
چو گلزار تو را دیدم چو خار و گل بروییدم
چو خارم سوخت در عشقت گلم بر تو نثار آمد
پیاپی فتنه انگیزی ز فتنه بازنگریزی
ولیک این بار دانستم که یار من عیار آمد
اگر بر رو زند یارم رخی دیگر به پیش آرم
ازیرا رنگ رخسارم ز دستش آبدار آمد
تویی شاها و دیرینه مقام توست این سینه
نمیگویی کجا بودی که جان بیتو نزار آمد
شهم گوید در این دشتم تو پنداری که گم گشتم
نمیدانی که صبر من غلاف ذوالفقار آمد
مرا برید و خون آمد غزل پرخون برون آمد
برید از من صلاحالدین به سوی آن دیار آمد
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
صلا رندان دگرباره که آن شاه قمار آمد
اگر تلبیس نو دارد همانست او که پار آمد
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۲۲۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1227, Divan e Shams
هر لحظه و هر ساعت یک شیوهی نو آرد
شیرینتر و نادرتر زان شیوهی پیشینش
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۱۳
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 3013, Divan e Shams
یار در آخر زمان کرد طرب سازیی
باطن او جد جد ظاهر او بازیی
منسوب به مولانا
دیدهای خواهم که باشد شهشناس
تا شناسد شاه را در هر لباس
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۹۵
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1795, Divan e Shams
گر تو مقامرزادهای در صرفه چون افتادهای
صرفهگری رسوا بود خاصه که با خوب ختن
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۰۸۵
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1085, Divan e Shams
خنک آن قماربازی که بباخت آنچه بودش
بنماند هیچش الا هوس قمار دیگر
صائب تبریزی، دیوان اشعار، غزل شمارهٔ ۲۲۲۴
Saib Tabrizi, Poem(Qazal)# 2224
آن را که خلق خوش هست تنها نمی گذارند
کی بیحریف ماند رندی که خوش قمارست
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۱۴
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2814, Divan e Shams
خنک آن دم که ز مستان طلبد دوست عوارض
بستاند گرو از ما به کش و خوب عذاری
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
ز رندان کیست اینکاره که پیش شاه خونخواره
میان بندد دگرباره که اینک وقت کار آمد
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۶۰۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #4608
کار آن کارست ای مشتاق مست
کاندر آن کار ار رسد مرگت خوش است
شد نشان صدق ایمان ای جوان
آنکه آید خوش تو را مرگ اندر آن
گر نشد ایمان تو ای جان چنین
نیست کامل رو بجو اکمال دین
هر که اندر کار تو شد مرگدوست
بر دل تو بیکراهت دوست اوست
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۲۰۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #3207
فکر آن باشد که بگشاید رهی
راه آن باشد که پیش آید شهی
شاه آن باشد که از خود شه بود
نه به مخزن ها و لشکر شه شود
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۵۰
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #1450
راست گفتست آن سپهدار بشر
که هر آنکه کرد از دنیا گذر
نیستش درد و دریغ و غبن موت
بلکه هستش صد دریغ از بهر فوت
که چرا قبله نکردم مرگ را
مخزن هر دولت و هر برگ را
حافظ، دیوان غزلیات، غزل شمارهٔ ۱۷۷
Poem(Qazal)# 177, Divan e Hafez
غلام همت آن رند عافیتسوزم
که در گداصفتی کیمیاگری داند
حافظ، دیوان غزلیات، غزل شمارهٔ ۱۷۸
Poem(Qazal)# 178, Divan e Hafez
صوفیان واستدند از گرو می همه رخت
دلق ما بود که در خانهی خمار بماند
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۴۳۹
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2439, Divan e Shams
دامن کشانم میکشد در بتکده عیارهای
من همچو دامن میدوم اندر پی خون خوارهای
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
بیا ساقی سبک دستم که من باری میان بستم
به جان تو که تا هستم مرا عشق اختیار آمد
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۶۴۹
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #649
اختیار آن را نکو باشد که او
مالک خود باشد اندر اتقوا
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
چو گلزار تو را دیدم چو خار و گل بروییدم
چو خارم سوخت در عشقت گلم بر تو نثار آمد
حافظ، دیوان غزلیات، غزل شمارهٔ ۳۸۰
Poem(Qazal)# 380, Divan e Hafez
من اگر خارم و گر گل چمن آرایی هست
که از آن دست که او میکشدم میرویم
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۴۳۹
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2439, Divan e Shams
بیخار گردد شاخ گل زیرا که ایمن شد ز ذل
زیرا نماندش دشمنی گلچین و گلافشارهای
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
پیاپی فتنه انگیزی ز فتنه بازنگریزی
ولیک این بار دانستم که یار من عیار آمد
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۵۵۲
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1552
دیدهیی باید سبب سوراخ کن
تا حجب را بر کند از بیخ و بن
تا مسبب بیند اندر لامکان
هرزه داند جهد و اکساب و دکان
از مسبب میرسد هر خیر و شر
نیست اسباب و وسایط ای پدر
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۸۴
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #3784
تشنه را درد سر آرد بانگ رعد
چون نداند کو کشاند ابر سعد
چشم او ماندهست در جوی روان
بیخبر از ذوق آب آسمان
مرکب همت سوی اسباب راند
از مسبب لاجرم محروم ماند
آنکه بیند او مسبب را عیان
کی نهد دل بر سبب های جهان
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۳۶
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2536, Divan e Shams
به غیر دوست هر چش هست طراران همیدزدند
به معنی کرده او زین فعل بر طرار طراری
که تا خلوت کند ز ایشان کند مشغول ایشان را
بگیرد خانه تجرید و خلوت را به عیاری
مولوی، دبوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
اگر بر رو زند یارم رخی دیگر به پیش آرم
ازیرا رنگ رخسارم ز دستش آبدار آمد
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۵۸۵
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #2585
مر تو را دشنام و سیلی شهان
بهتر آید از ثنای گمرهان
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۸۴
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #1484
خرقهی تسلیم اندر گردنم
بر من آسان کرد سیلی خوردنم
انجیل متی، ۵:۳۹ – ۵:۳۸
Matthew Gospel, 5:38 - 5:39
“You have heard that it was said, ‘Eye for eye, and tooth for tooth.’
But I tell you, do not resist an evil person. If anyone slaps you
on the right cheek, turn to them the other cheek also.”
«شنیدهاید که گفته شده بود: چشم به عوضِ چشم و دندان به عوضِ دندان.
اما من به شما میگویم، با آدم شرور مقابله مکن، بلکه اگر کسی به گونهی
راستِ تو سیلی زد، گونهی دیگرت را هم به سوی او آور.»
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
تویی شاها و دیرینه مقام توست این سینه
نمیگویی کجا بودی که جان بیتو نزار آمد
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۲۸۱
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2281, Divan e Shams
اندیشه جز زیبا مکن کاو تار و پود صورت است
ز اندیشهی احسن تند هر صورتی احسن شده
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۲۰
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2820, Divan e Shams
چو به شهر تو رسیدم تو ز من گوشه گزیدی
چو ز شهر تو برفتم به وداعیم ندیدی
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۵۳
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2553, Divan e Shams
کجا شد عهد و پیمانی که میکردی نمیگویی
کسی را کو به جان و دل تو را جوید نمیجویی
چه با لذت جفاکاری که میبکشی بدین زاری
پس آنگه عاشق کشته تو را گوید چو خوشخویی
دلا گر چه نزاری تو مقیم کوی یاری تو
مرا بس شد ز جان و تن تو را مژده کز آن کویی
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
شهم گوید در این دشتم تو پنداری که گم گشتم
نمیدانی که صبر من غلاف ذوالفقار آمد
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۸۹
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #589
تیغ لا در قتل غیر حق براند
درنگر زآن پس که بعد لا چه ماند
ماند الا الله باقی جمله رفت
شاد باش ای عشق شرکتسوز زفت
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۸۳۹
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #3839
یک عنایت به ز صد گون اجتهاد
جهد را خوفست از صد گون فساد
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 588, Divan e Shams
مرا برید و خون آمد غزل پرخون برون آمد
برید از من صلاح الدین به سوی آن دیار آمد
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۲۴۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1247, Divan e Shams
خون ما بر غم حرام و خون غم بر ما حلال
هر غمی کو گرد ما گردید شد در خون خویش
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۰۶۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #1068
هر که ماند از کاهل بیشکر و صبر
او همین داند که گیرد پای جبر
هر که جبر آورد خود رنجور کرد
تا همان رنجوریاش در گور کرد
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۸۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #3187
ترک کن این جبر را که بس تهیست
تا بدانی سر سر جبر چیست
ترک کن این جبر جمع منبلان
تا خبر یابی از آن جبر چو جان
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۲۹
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3729
یک زمان از وی عنایت برکند
عقل زیرک ابلهیها میکند
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۴۸۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #487
جز پشیمانی نباشد ریع او
جز خسارت بیش نآرد بیع او
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۷۹۰
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 790, Divan e Shams
جز قیاس و دوران هست طرق لیک شدهست
بر اولوالفقه و طبیب و متنجم مسدود
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۱۱
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3711
« رفتنِ ذُوالْقَرْنَین به کوهِ قاف، و درخواست کردن که: ای کوهِ قاف از
عظمتِ صفتِ حقّ، ما را بگو. و گفتنِ کوهِ قاف که صفتِ عظمتِ او در
گفت نیآید، که پیش آنها ادراکها فدا شود و لابه کردنِ ذوالقرنین که
از صنایعش که در خاطر داری و بر تو گفتن آن آسانتر بود بگوی.»
رفت ذوالقرنین سوی کوه قاف
دید او را کز زمرد بود صاف
گرد عالم حلقه گشته او محیط
ماند حیران اندر آن خلق بسیط
گفت تو کوهی دگرها چیستند
که به پیش عظم تو بازیستند
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۴۵
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #45
مطلع شمس آی اگر اسکندری
بعد از آن هرجا روی نیکوفری
بعد از آن هر جا روی مشرق شود
شرقها بر مغربت عاشق شود
قرآن کریم، سوره کهف(۱۸)، آیه ۹۰
Quran, Sooreh Al-Kahf(#18), Line #90
« حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ مَطْلِعَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَطْلُعُ عَلَىٰ قَوْمٍ
لَمْ نَجْعَلْ لَهُمْ مِنْ دُونِهَا سِتْرًا.»
« تا به مكانِ برآمدنِ آفتاب رسيد. ديد بر قومى طلوع مىكند
كه غير از پرتوی آن برايشان هيچ پوششى قرار ندادهايم.»
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۴۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #47
حس خفاشت سوی مغرب دوان
حس درپاشت سوی مشرق روان
راه حس راه خران است ای سوار
ای خران را تو مزاحم شرم دار
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۱۴
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3714
گفت رگهای مناند آن کوهها
مثل من نبوند در حسن و بها
من به هر شهری رگی دارم نهان
بر عروقم بسته اطراف جهان
حق چو خواهد زلزلهی شهری مرا
گوید او من برجهانم عرق را
پس بجنبانم من آن رگ را به قهر
که بدان رگ متصل گشتهست شهر
چون بگوید بس شود ساکن رگم
ساکنم وز روی فعل اندر تگم
همچو مرهم ساکن و بس کارکن
چون خرد ساکن وزو جنبان سخن
نزد آنکس که نداند عقلش این
زلزله هست از بخارات زمین
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۲۱
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3721
« موری بر کاغذ میرفت، نبشتنِ قلم دید قلم را ستودن گرفت. موری
دیگر کی چشم تیزتر بود گفت: ستایش انگشتان را کن که اين هنر
از ايشان میبینم. موری ديگر کی از هر دو، چشم روشنتر بود
گفت: من بازو را ستایم که انگشتان، فرعِ بازواند الی آخِرِه.»
مورکی بر کاغذی دید او قلم
گفت با موری دگر این راز هم
که عجایب نقشها آن کلک کرد
همچو ریحان و چو سوسنزار و ورد
گفت آن مور اصبعست آن پیشهور
وین قلم در فعل فرعست و اثر
گفت آن مور سوم کز بازوست
که اصبع لاغر ز زورش نقش بست
همچنین میرفت بالا تا یکی
مهتر موران فطن بود اندکی
گفت کز صورت مبینید این هنر
که به خواب و مرگ گَردد بیخبر
صورت آمد چون لباس و چون عصا
جز به عقل و جان نجنبد نقشها
بیخبر بود او که آن عقل و فوأد
بی ز تقلیب خدا باشد جماد
یک زمان از وی عنایت برکند
عقل زیرک ابلهیها میکند
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۶۰
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 560, Divan e Shams
عاشق دلبر مرا شرم و حیا چرا بود
چونکه جمال این بود رسم وفا چرا بود
لذت بیکرانهای است عشق شدهست نام او
قاعده خود شکایت است ور نه جفا چرا بود
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۷۲۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #1727
قافیهاندیشم و دلدار من
گویدم مندیش جز دیدار من
خوش نشین ای قافیهاندیش من
قافیهی دولت توی در پیش من
حرف چهبود تا تو اندیشی از آن
حرف چهبود خار دیوار رزان
حرف و صوت و گفت را بر هم زنم
تا که بی این هر سه با تو دم زنم
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۳۱۶
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3316
از سخنگویی مجویید ارتفاع
منتظر را به ز گفتن استماع
منصب تعلیم نوع شهوتست
هر خیال شهوتی در ره بتست
گر به فضلش پی ببردی هر فضول
کی فرستادی خدا چندین رسول
عقل جزوی همچو برقست و درخش
در درخشی کی توان شد سوی وخش
نیست نور برق بهر رهبری
بلکه امرست ابر را که میگری
برق عقل ما برای گریه است
تا بگرید نیستی در شوق هست
عقل کودک گفت بر کتاب تن
لیک نتواند به خود آموختن
عقل رنجور آردش سوی طبیب
لیک نبود در دوا عقلش مصیب
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۸۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #387
گر هزاران دام باشد در قدم
چون تو با مایی نباشد هیچ غم
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱-۳۸۷
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #387-1
چون عنایاتت بود با ما مقیم
کی بود بیمی از آن دزد لئیم
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۳۰
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3730
چونش گویا یافت ذوالقرنین گفت
چونکه کوه قاف در نطق سفت
کای سخنگوی خبیر رازدان
از صفات حق بکن با من بیان
گفت رو کآن وصف از آن هایلتر است
که بیان بر وی تواند برد دست
یا قلم را زهره باشد که به سر
بر نویسد بر صحایف زآن خبر
گفت کمتر داستانی بازگو
از عجبهای حق ای حبر نکو
گفت اینک دشت سیصدساله راه
کوههای برف پر کرده است شاه
کوه بر که بیشمار و بیعدد
میرسد در هر زمان برفش مدد
کوه برفی میزند بر دیگری
میرساند برف سردی تا ثری
کوه برفی میزند بر کوه برف
دم به دم ز انبار بیحد شگرف
گر نبودی این چنین وادی شها
تف دوزخ محو کردی مر مرا
غافلان را کوههای برف دان
تا نسوزد پردههای عاقلان
گر نبودی عکس جهل برفباف
سوختی از نار شوق آن کوه قاف
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۹۲۳
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #923
جان پاکان طلب طلب و جوق جوق
آیدت از هر نواحی مست شوق
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۵۲
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #52
ای ببرده رخت حسها سوی غیب
دست چون موسی برون آور ز جیب
ای صفاتت آفتاب معرفت
و آفتاب چرخ بند یک صفت
گاه خورشید و گهی دریا شوی
گاه کوه قاف و گه عنقا شوی
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۴۲
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3742
آتش از قهر خدا خود ذرهایست
بهر تهدید لئیمان درهایست
با چنین قهری که زفت و فایق است
برد لطفش بین که بر وی سابق است
سبق بیچون و چگونهی معنوی
سابق و مسبوق دیدی بیدویی
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۲۵۱۵
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #2515
روح او چون صالح و تن ناقه است
روح اندر وصل و تن در فاقه است
روح صالح قابل آفات نیست
زخم بر ناقه بود بر ذات نیست
کس نیابد بر دل ایشان ظفر
بر صدف آید ضرر نی بر گهر
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ٢٥٢٢
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #2522
ناقهی جسم ولی را بنده باش
تا شوی با روح صالح خواجهتاش
گفت صالح چونکه کردید این حسد
بعد سه روز از خدا نقمت رسد
بعد سه روز دگر از جانستان
آفتی آید که دارد سه نشان
رنگ روی جملهتان گردد دگر
رنگ رنگ مختلف اندر نظر
روز اول رویتان چون زعفران
در دوم رو سرخ همچون ارغوان
در سوم گردد همه روها سیاه
بعد از آن اندر رسد قهر اله
گر نشان خواهید از من زین وعید
کرهی ناقه به سوی که دوید
گر توانیدش گرفتن چاره هست
ورنه خود مرغ امید از دام جست
کس نتانست اندر آن کره رسید
رفت در کهسارها شد ناپدید
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۴۵
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3745
گر ندیدی آن بود از فهم پست
که عقول خلق زآن کان یک جو است
عیب بر خود نه نه بر آیات دین
کی رسد بر چرخ دین مرغ گلین
مرغ را جولانگه عالی هواست
زآنکه نشو او ز شهوت وز هواست
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ١٠۵٧
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #1057
گر بروید ور بریزد صد گیاه
عاقبت برروید آن کشتهی اله
کشت نو کارید بر کشت نخست
این دوم فانی است وآن اول درست
کشت اول کامل و بگزیده است
تخم ثانی فاسد و پوسیده است
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۰۲۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #1028
گوش خر بفروش و دیگر گوش خر
کین سخن را در نیابد گوش خر
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۰۶۳
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #2063
تا به دیوار بلا ناید سرش
نشنود پند دل آن گوش کرش
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۴۸
Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #3748
پس تو حیران باش بیلا و بلی
تا ز رحمت پیشت آید محملی
چون ز فهم این عجایب کودنی
گر بلی گویی تکلف میکنی
ور بگویی نی زند نی گردنت
قهر بر بندد بدآن نی روزنت
پس همین حیران و واله باش و بس
تا درآید نصر حق از پیش و پس
چونک حیران گشتی و گیج و فنا
با زبان حال گفتی اهدنا
قرآن کریم، سوره حمد(۱)، آیه ۶
Quran, Sooreh Al-Fatiha(#1), Line #6
« اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ.»
« ما را به راه راست هدايت کن.»
زفت زفتست و چو لرزان میشوی
میشود آن زفت نرم و مستوی
زآنکه شکل زفت بهر منکر است
چونکه عاجز آمدی لطف و بر است
چونک در عهد خدا کردی وفا
از وفا عهدت نگه دارد خدا
ضربه زندگی به صورت ما گاهی به صورت سیلی است برای بیداری و گاهی برای نوازش، در هر دو حالت، من فضا را باز می کنم، زیرا می دانم هر بار که دستش به من می خورد آبروی حقیقی پیدا می کنم.
مراعهدیست با شادی که شادی آن من باشد
مرا قولیست با جانان که جانان جان من باشد
درود بر آموزگار عشق و خرد و شادی
هزاران شکر و صدها سپاس