Parviz Shahbazi - پرویز شهبازی

Ganje Hozour audio Program #1033

برنامه صوتی شماره ۱۰۳۳ گنج حضور

  • Currently 4.18/5
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
out of 315 votes
Comments (1)

    
Sorry, your favorites list is FULL.

Link to this video/audio

Description

برنامه شماره ۱۰۳۳ گنج حضور

اجرا: پرویز شهبازی 

تاریخ اجرا: ۱  ژوئیه  ۲۰۲۵ - ۱۱  تیر ۱۴۰۴

برای دانلود فایل صوتی برنامه با فرمت mp3 بر روی این لینک کلیک کنید.


متن نوشته شده برنامه با فرمت PDF (نسخهی مناسب پرینت رنگی)

متن نوشته شده برنامه با فرمت PDF (نسخهی مناسب پرینت سیاه و سفید)


متن نوشته شده پیغامهای تلفنی برنامه با فرمت PDF (نسخهی مناسب پرینت رنگی)

متن نوشته شده پیغامهای تلفنی برنامه با فرمت PDF (نسخهی مناسب پرینت سیاه و سفید)


تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF (نسخه ریز مناسب پرینت)

تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF (نسخه درشت مناسب خواندن با موبایل) 


اشعار همراه با لینک پرشی به فایل صوتی برنامه

اشعار همراه با لینک پرشی به ویدیو برنامه


خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل صوتی

خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل تصویری


برای دستیابی به اطلاعات مربوط به جبران مالی‌ بر روی این لینک کلیک کنید.


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


ای باغ، همی‌دانی کز بادِ که رقصانی

آبستنِ میوه‌ستی، سرمستِ گلستانی


این روح چرا داری؟ گر زانکه تو این جسمی

وین نقش چرا بندی؟ گر زانکه همه جانی


جان پیشکَشَت چه بْوَد؟ خرما به سویِ بصره(۱)

وز گوهر چون گویم؟ چون غیرتِ عُمّانی(۲)


عقلا، ز قیاسِ خود، زین رو تو زَنَخ می‌زن(۳)

زان رو تو کجا دانی؟ چون مستِ زَنَخدانی(۴)


دشوار بُوَد با کَر طَنبور(۵) نوازیدن

یا بر سرِ صفرایی، رسمِ شِکَرافشانی


می وام کند ایمان، صد دیده به دیدارش

تا مست شود ایمان، زان بادهٔ یزدانی


در پایِ دل افتم من، هر روز همی‌گویم

رازِ تو شود پنهان، گر راز تو نجهانی


کآن مهرهٔ شش‌گوشه، هم لایقِ آن نَطع(۶) است

کی گنجد در طاسی(۷) شش‌‌گوشهٔ انسانی؟


شمس‌ُ‌الْحَقِ تبریزی، من باز چرا گردم

هر لحظه به دستِ تو گر زانکه نه سلطانی؟


(۱) خرما به سویِ بصره بردن: کار بی‌سود کردن، نظیرِ زیره به کرمان بردن.

(۲) عُمّان: ناحیه‌ای که مروارید آن معروف است.

(۳) زَنَخ زدن: سخن بیهوده گفتن، لاف زدن

(۴) زَنَخدان: چانه، مجازاً پرحرفی

(۵) طَنبور: تَنبور، از آلات موسیقی دارای دستۀ بلند و کاسۀ کوچک شبیه سه‌تار.

(۶) نَطع: بساط، فرش

(۷) طاس: کاسه

-----------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


ای باغ، همی‌دانی کز بادِ که رقصانی

آبستنِ میوه‌ستی، سرمستِ گلستانی


این روح چرا داری؟ گر زانکه تو این جسمی

وین نقش چرا بندی؟ گر زانکه همه جانی


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۵۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1358, Divan e Shams


ز حرف بگذر و چون آب نقش‌ها مپذیر

که حرف و صوت ز دنیاست و هست دنیا پُل


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۵۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1759, Divan e Shams


کِی شود این روانِ من ساکن؟

این چنین ساکنِ روان که منم


مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۵۶۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1568


نامه بگشادن چه دشوارست و صَعْب(۸)

کارِ مردانست، نه طفلانِ کَعْب(۹)


جمله بر فهرست قانع گشته‌ایم

زآنکه در حرص و هوا(۱۰) آغشته‌ایم


باشد آن فهرست، دامی عامه را

تا چنان دانند متن نامه را


باز کن سَرنامه را، گردن مَتاب(۱۱)

زین سخن، وَاللهُ اَعْلَم بِالصَّواب(۱۲)


(۸صَعب: دشوار

(۹طفلانِ کَعْب: اطفالی که به بازی مشغولند.

(۱۰هوا: خواهش‌های نَفسانی، نیازهای من ذهنی

(۱۱گردن مَتاب: سرپیچی مکن، رُخ متاب.

(۱۲وَاللهُ اَعْلَم بِالصَّواب: خداوند به راستی و درستی داناتر است.

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۷۹۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3794


 کَهْ(۱۳) نیَم، کوهم ز حِلم(۱۴) و صبر و داد

کوه را کی در رُباید تُندباد؟


آنکه از بادی رَوَد از جا خَسی‌ست

زآنکه بادِ ناموافق، خود بسی‌ست‌‌


بادِ خشم و بادِ شهوت، بادِ آز

بُرد او را که نبود اهلِ نماز


کوهم و هستیِّ من، بُنیادِ اوست

ور شَوَم چون کاه، بادم بادِ اوست


جز به بادِ او نجنبد میلِ من

نیست جز عشقِ اَحَد سَرخِیلِ(۱۵) من‌‌


(۱۳کَهْ: مخفّفِ كاه

(۱۴حِلم: فضاگشایی

(۱۵سَرخِیل: سردسته، سرگروه

-----------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #301, Divan e Shams


صلوات بر تو آرم که فزوده باد قُربت(۱۶)

که به قُربِ کلّ گردد همه جزوها مُقَرَّب(۱۷)


(۱۶قُرب: نزدیکی، نزدیک شدن، منزلت

(۱۷مُقَرَّب: نزدیک شده، آن‌که به کسی نزدیک شده و نزد او قرب و منزلت پیدا کرده.

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ٣٧٨۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3784


تشنه را دَردِ سَر آرَد بانگِ رعد

چون نداند کاو کشاند ابرِ سَعد(۱۸)


چشمِ او مانده‌ست در جویِ روان

بی‌خبر از ذوقِ آبِ آسمان


(۱۸سَعد: خجسته؛ مبارک

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۵٠٠

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2500


درگذر از فضل و از جَلْدی(۱۹) و فن

کارْ خدمت دارد و خُلقِ حَسَن


(۱۹جَلْدی: چابکی، چالاکی

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۲۸۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2287


او فضولی بوده است از اِنقباض(۲۰)

کرد بر مختارِ مطلق، اِعتراض


(۲۰اِنقباض: دلتنگی و قبض

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ٢٣٣۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2334


خود ندارم هیچ، بِهْ سازد مرا

که ز وَهمِ دارم است این صد عَنا(۲۱)


(۲۱عَنا: رنج

-----------

«انسان = جسم + انکارِ جسم»


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #21, Divan e Shams


لبّیک(۲۲) لبّیک ای کَرَم، سودایِ(۲۳) تُست اندر سَرَم

ز آبِ تو چرخی می‌زنم مانند چرخِ آسیا


هرگز نداند آسیا مقصود گردش‌های خود

کاستون قوتِ ماست او یا کسب و کار نانبا(۲۴)


آبیش گردان می‌کند، او نیز چرخی می‌زند

حق آب را بسته کند، او هم نمی‌جنبد ز جا


(۲۲لبّیک: قبول می‌کنم، امرِ تو را اطاعت می‌کنم.

(۲۳سودا: خیال، هوی و هوس

(۲۴نانبا: نانوا

-----------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۴۰۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #400, Divan e Shams


هر حدیثِ طَبْع را تو پرورش‌هایی بِدَش

شرح و تَأویلی(۲۵) بکن، وادان(۲۶) که این بی‌حائِل(۲۷) است


(۲۵تَأویل: بازگردانیدن، تفسیر کردن

(۲۶وادانستن: بازدانستن، بازشناختن، تشخیص دادن

(۲۷بی‌حائِل: بدون مانع، بدون حجاب

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۸۷۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2875


در دلش خورشید چون نوری نشاند

پیشَش اختر را مقادیری نماند


پس بدید او بی‌حجاب اسرار را

سِیرِ روحِ مؤمن و کُفّار را


مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۸۷۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2872

 

حق همی خواهد که تو زاهد شوی

تا غَرَض بگذاری و شاهد شوی


کاین غَرَض‌ها پردهٔ دیده بُوَد

بر نظر چون پرده پیچیده بُوَد

 

پس نبیند جمله را با طِمّ(۲۸) و رِمّ(۲۹ و ۳۰)

حُبُّکَ‌الْـاَشیاءَ یُعْمی و یُصِمّ


حدیث


«حُبُّکَ الْـاَشَّیءَ یُعْمی و یُصِمّ.»


«عشقِ تو به اشياء تو را كور و كر می‌کند.»


(۲۸طِمّ: دریا و آب فراوان

(۲۹رِمّ: زمین و خاک

(۳۰با طِمّ و رِمّ: در اینجا یعنی با جزئیات

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ٢۶۴٨

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2648


عالمِ وَهم و خیالِ طمع و بیم

هست رهرو را یکی سدّی عظیم


نقش‌هایِ این خیالِ نقش‌بند(۳۱)

چون خلیلی(۳۲) را که کُه(۳۳) بُد، شد گزند(۳۴)


قرآن کریم، سورهٔ انعام (۶)، آیهٔ ۷۶

Quran, Al-An’aam(#6), Line #76


«فَلَمَّا جَنَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ رَأَىٰ كَوْكَبًا قَالَ هَٰذَا رَبِّي  فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لَا أُحِبُّ الْآفِلِينَ.»


«چون شب او را فرو گرفت، ستاره‌ای دید. گفت: این است پروردگارِ من. 

چون فرو‌ شد، گفت: فرو‌ شوندگان را دوست ندارم.»


(۳۱نقش‌بند: نقش‌آفرین، نقّاش

(۳۲خلیل: حضرت ابراهیم، دوستِ خدا

(۳۳کُه: کوه

(۳۴گزند: آسیب

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۴۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3245


شاهدِ تو سدِّ رویِ شاهد است

مرشدِ تو سدِّ گفتِ مرشد است


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۷۹۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2798, Divan e Shams


در دو چشمِ من نشین، ای آن‌که از من من‌تری

تا قمر را وانمایم کز قمر روشن‌تری


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۰۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1502, Divan e Shams


زهی(۳۵) باغی که من ترتیب کردم

زهی شهری که من بنیاد کردم


(۳۵زهی: خوشا

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۷۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #172


شاد باش و  فارِغ  و ایمن که من

آن کنم با تو که باران، با چمن‌‌


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2847, Divan e Shams


تو چگونه گُلْسِتانی که گُلی ز تو نرویَد؟

تو چگونه باغ و راغی که یکی شَجَر(۳۶) نداری؟


(۳۶شَجَر: درخت

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214


علّتی بتّر ز پندارِ کمال

نیست اندر جانِ تو ای ذُودَلال(۳۷)


(۳۷ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240


کرده حق ناموس(۳۸) را صد من حَدید(۳۹)

ای بسی بسته به بندِ ناپدید


(۳۸ناموس: خودبینی، تکبّر، حیثیتِ بَدَلی من ذهنی

(۳۹حَدید: آهن

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219


در تگِ(۴۰) جو هست سِرگین ای فَتیٰ(۴۱)

گرچه جو صافی نماید مر تو را


(۴۰تگ: ته و بُن

(۴۱فَتیٰ: جوان، جوانمرد

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۶۷۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2670


حکمِ حق گسترد بهرِ ما بِساط(۴۲)

که بگویید از طریقِ انبساط


(۴۲بِساط: هرچیز گستردنی مانند فرش و سفره

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۱۳۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1130


چون ملایک، گوی: لا عِلْمَ لَنا

تا بگیرد دستِ تو عَلَّمْتَنا


مانند فرشتگان بگو: «ما را دانشی نیست.» 

تا «جز آنچه به ما آموختی.» دستِ تو را بگیرد.


قرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۳۲

Quran, Al-Baqarah(#2), Line #32


«قَالُوا سُبْحَانَکَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ۖ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ.»


«گفتند: «منّزهى تو. ما را جز آنچه خود به ما آموخته‌اى دانشى نيست. تويى داناى حكيم.»»


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۴۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1344, Divan e Shams


دم او جان دَهَدَت رو ز نَفَخْتُ(۴۳) بپذیر

کارِ او کُنْ فَیکون‌ است نه موقوفِ علل


(۴۳نَفَخْتُ: دمیدم

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۶۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2636


از قَرین بی‌قول و گفت‌وگویِ او

خو بدزدد دل نهان از خویِ او


مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۴۲۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1421


می‌رود از سینه‌ها در سینه‌ها

از رهِ پنهان، صلاح و کینه‌ها


مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۸۵۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4856


گرگِ درّنده‌ست نفسِ بَد، یقین

چه بهانه می‌نهی بر هر قرین؟


مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۹۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3196


تا کنی مر غیر را حَبْر(۴۴) و سَنی(۴۵)

خویش را بدخُو و خالی می‌کنی


(۴۴حَبر: دانشمند، دانا

(۴۵سَنی: رفیع، بلند مرتبه

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۵۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #151


مردهٔ خود را رها کرده‌ست او

مردهٔ بیگانه را جوید رَفو


مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۴۷۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #479


دیده آ، بر دیگران، نوحه‌گری

مدّتی بنشین و، بر خود می‌گِری


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


جان پیشکَشَت چه بْوَد؟ خرما به سویِ بصره

وز گوهر چون گویم؟ چون غیرتِ عُمّانی


مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۱۹۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3195


زیره را من سویِ کِرمان آورم

گر به پیشِ تو دل و جان آورم


مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۴۶۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #1463


مُشتریِّ ماست اَللّـهُ ‌اشْتَریٰ(۴۶)

از غمِ هر مُشتری هین برتر آ


«کسی که فرموده‌است:«خداوند می‌خرد»، مشتری ماست. 

به‌هوش باش از غم مشتریانِ فاقد اعتبار بالاتر بیا.»


قرآن کریم، سورهٔ توبه (۹)، آیهٔ ۱۱۱

Quran, At-Tawba(#9), Line #111


«إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَىٰ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ… .»


« خداوند، جان و مال مومنان را به بهای بهشت خریده است… .»


(۴۶اِشْتَرىٰ: خريد؛ خریداری کرد.

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۸۷۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1875


لانُسَلِّم(۴۷) و اعتراض از ما برفت

چون عوض می‌آید از مفقود، زَفْت(۴۸)


چونکه بی‌‌آتش مرا گرمی رسد

راضی‌ام گر آتشش ما را کُشد


بی‌‌چراغی چون دهد او روشنی

گر چراغت شد، چه افغان می‌کنی؟


(۴۷لانُسَلِّم: تسلیم نمی‌شویم.

(۴۸زَفت: ستبر، عظیم.

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۲۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #122

  

هم ترازو را ترازو راست کرد

هم ترازو را ترازو کاست کرد

 

هرکه با ناراستان هَمسَنگ(۴۹) شد

در کمی افتاد و، عقلش دَنگ(۵۰) شد


رُو اَشِدّاءُ عَلَی الْکُفّار باش

خاک بر دلداریِ اَغیار پاش


«برو نسبت به کافران، سخت و با صلابت باش و بر سر 

عشق و دوستی نامحرمانِ بَدنَهاد، خاک بپاش.»


قرآن کریم، سورهٔ فتح (۴۸)، آیهٔ ۲۹

Quran, Al-Fath(#48), Line #29


«… أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ…»


«… بر کافران سختگیر و با خود شفیق و مهربان …»


بر سرِ اَغیار چون شمشیر باش

هین مکُن روباه‌بازی، شیر باش‏

 

تا ز غیرت از تو یاران نَسْکُلند(۵۱)

زآنکه آن خاران، عدوِّ این گُلَند


(۴۹هَمسَنگ: هم‌وزن، همتایی، در اینجا مصاحبت.

(۵۰دَنگ: احمق، بیهوش.

(۵۱سِکُلیدن: پاره کردن، بُریدن

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴٠۵۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4054


ای اَیاز اکنون نگویی کاین گُهَر

چند می‌ارزد بدین تاب و هنر


گفت: افزون زآنچه تانم گفت من

گفت: اکنون زود خُردش درشکن


سنگ‌ها در آستین بودش، شتاب

خُرد کردش، پیشِ او بود آن صواب(۵۲)


(۵۲صواب: درستی

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۰۷۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4071


چون شکست او گوهر خاص آن زمان

زآن امیران خاست(۵۳) صد بانگ و فَغان


(۵۳خاستن: بلند‌شدن، بر‌پا‌شدن، بر‌خاستن

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۰۷۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4075


گفت اَیاز: ای مِهترانِ(۵۴) ناموَر(۵۵)

اَمرِ شه بهتر به قیمت یا گُهر؟


اَمرِ سلطان بِهْ بُوَد پیشِ شما

یا که این نیکو‌گُهَر؟ بهرِ خدا


ای نظرتان بر گُهَر بر شاه نه

قبله‌تان غول‌ست و جادهٔ راه نه


من ز شَه برمی‌نگردانم نظر

من چو مُشرک روی نآرم با حَجَر(۵۶)


(۵۴مِهتران: بزرگان

(۵۵ناموَر: نامدار، مشهور

(۵۶حَجَر: سنگ

-----------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


عقلا، ز قیاسِ خود، زین رو تو زَنَخ می‌زن

زان رو تو کجا دانی؟ چون مستِ زَنَخدانی


مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۲۴۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #246


تو قیاس از خویش می‌گیری ولیک

دورِ دور افتاده‌ای، بنگر تو نیک


مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۳۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1390


نه بهانه کرد و نه تزویر ساخت

نه لِوایِ(۵۷) مکر و حیلت برفراخت


(۵۷لِوا: پرچم

-----------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۰۰۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2002, Divan e Shams


هست میزانِ معَیَّنْت و بدآن می‌سنجی

هله میزان بگذار و زرِ بی‌میزان بین


مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ٧۶٠

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #760


اتّصالی بی‌تَکَیُّف(۵۸)، بی‌قیاس

هست رَبُّ النّاس را با جانِ ناس(۵۹)


لیک گفتم ناس من، نَسْناس(۶۰) نی

ناس غیرِ جانِ جان‌اِشناس نی


(۵۸تَکَیُّف: کیفیّت‌پذیری، کیفیّت داشتن

(۵۹ناس: مردم

(۶۰نَسْناس: جانوری افسانه‌ای و موهوم شبیه به انسان که هیکلی مهیب دارد. کنایه از من ذهنی

-----------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


دشوار بُوَد با کَر طَنبور نوازیدن

یا بر سرِ صفرایی، رسمِ شِکَرافشانی


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۴۰۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #400, Divan e Shams


این طبیعت کور و کَر گر نیست، پس چون آزمود؟

کاین حجاب و حائل(۶۱)‌ است، آن سویِ آن چون مایل است؟


لیک طبع از اصلِ(۶۲) رنج و غصّه‌ها بررُسته‌(۶۳) است

در پِیِ رنج و بلاها، عاشقِ بی‌طایل(۶۴) است


(۶۱حائل: مانع و حجاب میان دو چیز.

(۶۲اصل: در این‌جا یعنی ریشه.

(۶۳بررُسته‌است: روییده‌است.

(۶۴طایل: وسیع، گسترده، فایده و سود؛ بی‌طایل: بی‌فایده، بیهوده.

-----------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۱۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2519, Divan e Shams


غلامِ پاسبانانم که یارم پاسبانَستی

به چُستی و به شب‌خیزی چو ماه و اخترانَستی


غلامِ باغبانانم که یارم باغبانَستی

به ترّیّ و به رعنایی، چو شاخِ ارغوانَستی


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۰۶۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4064


زآن عَوانِ(۶۵) مُقتَضی(۶۶) که شهوت است

دل اسیرِ حرص و آز و آفت است


زآن عَوانِ سِرّ شدی دزد و تباه

تا عوانان را به قهرِ توست راه


در خبر بشنو تو این پندِ نکو

بَیْنَ جَنْبَیْکُمْ لَکُمْ اَعْدیٰ عَدُو


«تو این اندرزِ خوب را که در یکی از احادیثِ شریف آمده بشنو و به آن عمل کن: 

«سرسخت‌ترین دشمن شما در درونِ شماست.»»


حدیث


«اَعْدیٰ عَدُوَّکَ نَفْسُكَ الَّتی بَینَ جَنْبَیْكَ.»


«سرسخت‌ترين دشمنِ تو، نَفْسِ تو است كه در ميانِ دو پهلویت (درونت) جا دارد.»


(۶۵عَوان: مأمور

(۶۶مُقتَضی: خواهش‌گر

-----------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


می وام کند ایمان، صد دیده به دیدارش

تا مست شود ایمان، زان بادهٔ یزدانی


مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3105


جهد کن کز جامِ حق یابی نَوی(۶۷)

بی‌خود و بی‌اختیار آنگه شوی


آنگه آن مِی را بُوَد کُلّ اختیار

تو شوی معذورِ مطلق، مست‌وار


(۶۷نَوی: تازگی و نشاط

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۷۰۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1709


عاشقِ رنج است نادان تا ابد

خیز لٰااُقْسِم بخوان تا فی کَبَد


قرآن کریم، سورهٔ بلد (۹۰)، آیهٔ ۱

Quran, Al-Balad(#90), Line #1


«لَا أُقْسِمُ بِهَٰذَا الْبَلَدِ»


«قسم به اين شهر.»


قرآن کریم، سورهٔ بلد (۹۰)، آیهٔ ۴

Quran, Al-Balad(#90), Line #4


«لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي كَبَدٍ»


«كه آدمى را در رنج و محنت بيآفريده‌ايم،»


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


در پایِ دل افتم من، هر روز همی‌گویم

رازِ تو شود پنهان، گر راز تو نجهانی


مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ٣۶٨

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #368


امتحانِ خود چو کردی ای فلان

فارغ آیی زامتحانِ دیگران


مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۸۹۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1894


رُقعهٔ‌(۶۸) دیگر نویسم ز آزمون

دیگری جویم رسولِ ذوفُنون(۶۹)


بر امیر و مَطْبَخیّ(۷۰) و نامه‌بَر

عیب بنهاده ز جهل، آن بی‌خبر


هیچ گِردِ خود نمی‌گردد که من

کژْروی کردم، چو اندر دین، شَمَن(۷۱)


(۶۸رُقعه‌: نامه، نوشته، تکّه‌کاغذی که روی آن بنویسند.

(۶۹ذوفُنون: صاحب فن‌ها، دارای هنرها

(۷۰مَطْبَخی: آشپز، آنکس که در آشپزخانه کار می‌کند.

(۷۱شَمَن: بت‌پرست

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۱۳۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1130


چون ملایک، گوی: لا عِلْمَ لَنا

تا بگیرد دستِ تو عَلَّمْتَنا


مانند فرشتگان بگو: «ما را دانشی نیست.» 

تا «جز آنچه به ما آموختی.» دستِ تو را بگیرد.


قرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۳۲

Quran, Al-Baqarah(#2), Line #3


«قَالُوا سُبْحَانَکَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ۖ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ.»


«گفتند: «منّزهى تو. ما را جز آنچه خود به ما آموخته‌اى دانشى نيست. تويى داناى حكيم.»»


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۶٧٨

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4678


چون به من زنده شود این مُرده‌‌تن

جانِ من باشد که رو آرَد به من


من کنم او را از این جان محتشم(۷۲)

جان که من بخشم، ببیند بخششم


جانِ نامحرم نبیند رویِ دوست

جز همان جان کَاصلِ او از کویِ اوست


(۷۲محتشم: دارای حشمت، شکوهمند

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۶۶۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4662


خشم و ذوقت هر دو عکسِ دیگران

شادیِ قَو‌‌ّاده(۷۳) و خشمِ عَوان(۷۴)


(۷۳قَوّاده: پاانداز، کسی که زنان و مردان را برای هم‌آغوشی به هم برساند.

(۷۴عَوان: مأمور حکومتی.

-----------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


کآن مهرهٔ شش‌گوشه، هم لایقِ آن نَطع است

کی گنجد در طاسی شش‌‌گوشهٔ انسانی؟


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۹۶۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1961


بی‌نهایت حضرت است این بارگاه

صدر را بگذار، صدرِ توست راه


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۰۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #201, Divan e Shams


چون راه، رفتنی‌ست، توقّف هلاکت‌ است

چُونَت قُنُق(۷۵) کند که بیا، خَرگَهْ(۷۶) اندرآ


(۷۵قُنُق: مهمان

(۷۶خَرگَهْ: خرگاه، خیمه، سراپرده

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۵٣٢

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1532


بعد از این حرفی‌ست پیچاپیچ و دور

با سلیمان باش و دیوان را مشور(۷۷)


(۷۷مشور: مشوران، تحریک نکن.

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۵۸۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4580


آفتابی در یکی ذرّه نهان

ناگهان آن ذرّه بگْشاید دهان


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۸۰۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #806, Divan e Shams


هر کسی در عجبی و عجبِ من این است

کو نگنجد به میان، چون به میان می‌آید؟


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


شمس‌ُ‌الْحَقِ تبریزی، من باز چرا گردم

هر لحظه به دستِ تو گر زانکه نه سلطانی؟


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۵۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #652, Divan e Shams


چون بازِ شَهی رو به سوی طَبلهٔ(۷۸) بازش

کآن طَبله تو را نوش دهد طَبل نخوانَد


(۷۸طَبله: طبلِ کوچک؛ صندوقچه، قوطی، یا ظرفی از چوب یا شیشه که در آن عطر نگه‌داری می‌کردند.

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۳۳۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3335


گر امین آیید سو‌یِ اهلِ ر‌از

وار‌هید از سَر‌کُلَه(۷۹) مانندِ باز


سَرکلاهِ چشم‌بندِ گوش‌‌بند

که از ا‌و باز است مسکین و نَژَند(۸۰)


(۷۹سرکُلَه: همان کلاهی است که برای آموزش باز شکاری بر سرش می‌گذارند

تا چشم و گوشش بسته شده و نتواند به‌‌سوی جفتش پرواز کند.

(۸۰نَژَند: اندوهگین، پژمرده

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۴۱۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3412


گر خُفاشی رفت در کور و کبود(۸۱)

بازِ(۸۲) سلطان‌دیده را باری چه بود؟


(۸۱کور و کبود: در این‌جا به‌معنی زشت و ناقص، گول و نادان، من‌ذهنی

(۸۲باز: نوعی پرندۀ شکاری که در قدیم آن را برای شکار کردن جانوران تربیت می‌کردند.

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۵۸۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3581


مُجتَهد هرگه که باشد نَص‌شناس

اندر آن صورت نیندیشد قیاس


چون نیابد نصّ اندر صورتی

از قیاس آنجا نماید عبرتی


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۵۸۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3583


«تشبیِه نَصّ با قیاس»


نصّ، وحی روحِ قدسی دان یقین

وآن قیاسِ عقلِ جُزوی، تحتِ این


عقل از جان گشت با ادراک و فَر(۸۳)

روح، او را کِی شود زیرِ نظر؟


لیک جان در عقل، تأثیری کند

زآن اثر آن عقل، تدبیری کند


نوح‌وار، اَر صَدَّقی زد(۸۴) در تو روح

کو یَم(۸۵) و کشتیّ و؟ کو طوفانِ نوح؟


عقل، اثر را روح پندارد، ولیک

نورِ خور از قُرصِ خور(۸۶) دور است نیک


زآن به قرصی‌ سالکی خرسند شد

تا ز نورش سویِ قرص افگند شد


زآنکه این نوری که اندر سافِل(۸۷) است

نیست دایم، روز و شب، او آفِل است


وآنکه اندر قرص دارد باش(۸۸) و جا

غرقهٔ ‌آن نور باشد دایما


نه سحابش ره زند خود، نه غروب

وارهید او از فراقِ سینه‌کوب


این‌ چنین کس اصلش از افلاک بود

یا مُبَدَّل(۸۹) گشت، گر از خاک بود


زآنکه خاکی را نباشد تابِ آن

که زند بر وَی شعاعش جاودان

 

گر زند بر خاک دایم تابِ خَور(۹۰)

آنچنان سوزد، که نآید زو ثمر

 

دایم اندر آب کار ماهی است

مار را با او کجا همراهی است


لیک در کُه مارهایِ پُرفَنَند

اندرین یم(۹۱) ماهیی‌ها می‌کنند(۹۲)


مکرِشان گر خلق را شیدا کند

هم ز دریا تاسه‌شان(۹۳) رسوا کند

 

و اندرین یَم، ماهیانِ پُرفَنَند

مار را از سِحر، ماهی می‌کنند


ماهیانِ قعرِ دریایِ جلال

بحرِشان آموخته سِحرِ حَلال

 

پس محال از تابِ ایشان حال شد

نحس آنجا رفت و، نیکوفال شد

 

تا قیامت گر بگویم زین کلام

صد قیامت بگذرد، وین ناتمام


(۸۳فَرّ: شکوهِ ایزدی

(۸۴صَدَّقی زد: تأیید کرد.

(۸۵یَم: دریا

(۸۶خور: خورشید

(۸۷سافِل: پایین، زیرین، پست

(۸۸باش: در اینجا اقامتگاه و مسکن

(۸۹مُبَدَّل: دگرگون شده

(۹۰خَور: خورشید

(۹۱یَم: دریا

(۹۲ماهیی‌ کردن: کارِ ماهی کردن، مانند ماهی شدن.

(۹۳تاسه‌: دلتنگی و اضطراب

-----------

قسمتی از داستان «کر و بیمار»


مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۳۷۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3370


گفت: چُونی؟ گفت: مُردَم، گفت: شُکر!

شد ازین، رنجور پُرآزار و نُکْر(۹۴)

 

کین چه شُکرست؟ او عدوِّ(۹۵) ما بده‌ست

کَر قیاسی کرد و آن کژ آمده‌ست‌‌

 

بعد از آن گفتش: چه خوردی؟ گفت: زهر

گفت: نوشت، صِحّه(۹۶)، افزون گشت قهر


بعد از آن گفت: از طبیبان کیست او

کو همی‌‌ آید به چاره پیشِ تو

 

گفت: عزراییل می‌‌آید، برو

گفت: پایش بس مبارک، شاد شو

 

کَر برون آمد، بگفت او شادمان:

شُکرِ آن از پیش کردم این زمان‌‌


گفت رنجور: این عدوِّ جانِ ماست

ما ندانستیم کو، کانِ جَفاست‌‌(۹۷)


(۹۴نُکر: ناسپاسی، شگفت و ناخوش و ناشایسته

(۹۵عَدوّ: دشمن

(۹۶صِحّه: سلامت باشی، عافیت باشی

(۹۷جَفا: ستم، بیداد، بی وفایی و بی مهری

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۳۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3390


گفت پیغمبر به اعرابیِّ(۹۸) ما

صَلِّ اِنَّک لَمْ تُصّلِّ یٰا فَتی‌‌ٰ

 

پیامبر(ص) به یکی از اعراب (یا اعراب صحرانشین) فرمود: 

«نماز بگزار که تو هنوز نماز نگزارده‌ای جوان


از برایِ چارهٔ‌‌ این خوف‌ها

آمد اندر هر نمازی اِهْدِنٰا

 

قرآن کریم، سورهٔ حمد (۱)، آیهٔ ۶

Quran, Al-Fatiha(#1), Line #6


«اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ.»


«ما را به راه راست هدايت كن.»


کین نمازم را مَیامیز ای خدا

با نمازِ ضالّین(۹۹) وَ اهْلِ ریا


از قیاسی که بکرد آن کر گُزین

صحبتِ ده ساله باطل شد بدین‌‌

 

خاصه ای خواجه قیاسِ حسِّ دون(۱۰۰)

اندر آن وحی‌ای که هست از حد فزون‌‌

 

گوشِ حسِّ تو به حرف، ار در خور است

دان که گوشِ غیب‌گیرِ(۱۰۱) تو کَر است‌‌


(۹۸اعرابی: عرب صحرانشین

(۹۹ضالّین: گمراهان

(۱۰۰دون: پایین، پست، فرومایه

(۱۰۱غیب‌گیر: گیرندهٔ پیام‌های غیبی

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۳۹۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3396


«اوّل کسی که در مقابلهٔ نص، قیاس آورد ابلیس بود»

 

اوّل آن کس کاین قیاسک‌ها نمود

پیشِ انوارِ خدا، ابلیس بود


گفت: نار(۱۰۲) از خاک بی‌‌شک بهتر است

من ز نار و او ز خاکِ اَکدر(۱۰۳) است‌‌

 

پس قیاسِ فرع، بر اصلش کنیم

او ز ظُلمت، ما ز نورِ روشنیم‌‌


قرآن کریم، سورهٔ ص (۳۸)، آیهٔ ۷۶

Quran, Saad(#38), Line #76


«قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ ۖ خَلَقْتَنِي مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ»


«گفت: من از او بهترم. مرا از آتش آفريده‌اى و او را از گِل.»


(۱۰۲نار: آتش

(۱۰۳اَکدر: تیره، تیره‌تر

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۱۹٨

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3198


آن‌که آدم را بَدَن دید، او رَمید

وآن‌که نورِ مؤتَمَن(۱۰۴) دید، او خَمید


(۱۰۴مؤتَمَن: موردِاعتماد

-----------

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۳۹۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3399


گفت حق: نی، بَلْ که لٰا اَنساب شد

زهد و تقویٰ، فضل را مِحراب شد


حق تعالی گفت: قیاس کردن فرع بر اصل، اعتبار ندارد. 

زیرا تنها پارسایی و پرهیزگاری، محراب و قبله‌گاه فضل و شرف است نه حَسَب و نسب.


قرآن کریم، سورهٔ مؤمنون (۲۳)، آیهٔ ۱۰۱

Quran, Al-Muminoon(#23), Line #101


«فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِ فَلَا أَنْسَابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ وَلَا يَتَسَاءَلُونَ»


«چون در صور دميده شود، هيچ خويشاونديى ميانشان نماند و هيچ از حال يكديگر نپرسند.»


قرآن کریم، سورهٔ حجرات (۴۹)، آیهٔ ۱۳

Quran, Al-Hujuraat(#49), Line #13


«… إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّـهِ أَتْقَاكُمْ …»


«… هر آينه گرامى‌ترين شما نزد خدا، پرهيزگارترين شماست… .»


این نه میراثِ جهانِ فانی است

که به اَنسابش بیابی، جانی(۱۰۵) است‌‌

 

بلکه این میراث‌هایِ انبیاست

وارثِ این، جان‌هایِ اَتقیاست‌‌(۱۰۶)


پورِ آن بوجهل، شد مؤمن عِیان

پورهٔ(۱۰۷) آن نوح شد از گمرهان‌‌

 

زاده‌‌ٔ خاکی، منوَّر شد چو ماه

زاده‌‌ٔ آتش تُوی، رُو، روسیاه‌‌


این قیاسات و تَحَرّی(۱۰۸)، روزِ ابر

یا به شب، مر قبله را کرده‌ست حَبْر(۱۰۹)


لیک با خورشید و کعبه پیشِ رو

این قیاس و این تحّری را مَجو

 

کعبه نادیده مکن، رو زو متاب

از قیاس، اللهُ اَعْلَم بِالصَّواب‌‌(۱۱۰)

 

(۱۰۵جانی: منسوب به جان. منظور امور روحانی و معنوی است.

(۱۰۶اَتقیاء: پرهیزگاران، جمعِ تَقیّ.

(۱۰۷پوره: پور، پسر

(۱۰۸تَحَرّی: جستجو

(۱۰۹حَبْر: دانشمند

(۱۱۰اللهُ اَعْلَم بِالصَّواب‌‌: خدا به راستی و درستی، داناتر است.

-------------------------

مجموع لغات:


(۱) خرما به سویِ بصره بردن: کار بی‌سود کردن، نظیرِ زیره به کرمان بردن.

(۲) عُمّان: ناحیه‌ای که مروارید آن معروف است.

(۳) زَنَخ زدن: سخن بیهوده گفتن، لاف زدن

(۴) زَنَخدان: چانه، مجازاً پرحرفی

(۵) طَنبور: تَنبور، از آلات موسیقی دارای دستۀ بلند و کاسۀ کوچک شبیه سه‌تار.

(۶) نَطع: بساط، فرش

(۷) طاس: کاسه

(۸صَعب: دشوار

(۹طفلانِ کَعْب: اطفالی که به بازی مشغولند.

(۱۰هوا: خواهش‌های نَفسانی، نیازهای من ذهنی

(۱۱گردن مَتاب: سرپیچی مکن، رُخ متاب.

(۱۲وَاللهُ اَعْلَم بِالصَّواب: خداوند به راستی و درستی داناتر است.

(۱۳کَهْ: مخفّفِ كاه

(۱۴حِلم: فضاگشایی

(۱۵سَرخِیل: سردسته، سرگروه

(۱۶قُرب: نزدیکی، نزدیک شدن، منزلت

(۱۷مُقَرَّب: نزدیک شده، آن‌که به کسی نزدیک شده و نزد او قرب و منزلت پیدا کرده.

(۱۸سَعد: خجسته؛ مبارک

(۱۹جَلْدی: چابکی، چالاکی

(۲۰اِنقباض: دلتنگی و قبض

(۲۱عَنا: رنج

(۲۲لبّیک: قبول می‌کنم، امرِ تو را اطاعت می‌کنم.

(۲۳سودا: خیال، هوی و هوس

(۲۴نانبا: نانوا

(۲۵تَأویل: بازگردانیدن، تفسیر کردن

(۲۶وادانستن: بازدانستن، بازشناختن، تشخیص دادن

(۲۷بی‌حائِل: بدون مانع، بدون حجاب

(۲۸طِمّ: دریا و آب فراوان

(۲۹رِمّ: زمین و خاک

(۳۰با طِمّ و رِمّ: در اینجا یعنی با جزئیات

(۳۱نقش‌بند: نقش‌آفرین، نقّاش

(۳۲خلیل: حضرت ابراهیم، دوستِ خدا

(۳۳کُه: کوه

(۳۴گزند: آسیب

(۳۵زهی: خوشا

(۳۶شَجَر: درخت

(۳۷ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه

(۳۸ناموس: خودبینی، تکبّر، حیثیتِ بَدَلی من ذهنی

(۳۹حَدید: آهن

(۴۰تگ: ته و بُن

(۴۱فَتیٰ: جوان، جوانمرد

(۴۲بِساط: هرچیز گستردنی مانند فرش و سفره

(۴۳نَفَخْتُ: دمیدم

(۴۴حَبر: دانشمند، دانا

(۴۵سَنی: رفیع، بلند مرتبه

(۴۶اِشْتَرىٰ: خريد؛ خریداری کرد.

(۴۷لانُسَلِّم: تسلیم نمی‌شویم.

(۴۸زَفت: ستبر، عظیم.

(۴۹هَمسَنگ: هم‌وزن، همتایی، در اینجا مصاحبت.

(۵۰دَنگ: احمق، بیهوش.

(۵۱سِکُلیدن: پاره کردن، بُریدن

(۵۲صواب: درستی

(۵۳خاستن: بلند‌شدن، بر‌پا‌شدن، بر‌خاستن

(۵۴مِهتران: بزرگان

(۵۵ناموَر: نامدار، مشهور

(۵۶حَجَر: سنگ

(۵۷لِوا: پرچم

(۵۸تَکَیُّف: کیفیّت‌پذیری، کیفیّت داشتن

(۵۹ناس: مردم

(۶۰نَسْناس: جانوری افسانه‌ای و موهوم شبیه به انسان که هیکلی مهیب دارد. کنایه از من ذهنی

(۶۱حائل: مانع و حجاب میان دو چیز.

(۶۲اصل: در این‌جا یعنی ریشه.

(۶۳بررُسته‌است: روییده‌است.

(۶۴طایل: وسیع، گسترده، فایده و سود؛ بی‌طایل: بی‌فایده، بیهوده.

(۶۵عَوان: مأمور

(۶۶مُقتَضی: خواهش‌گر

(۶۷نَوی: تازگی و نشاط

(۶۸رُقعه‌: نامه، نوشته، تکّه‌کاغذی که روی آن بنویسند.

(۶۹ذوفُنون: صاحب فن‌ها، دارای هنرها

(۷۰مَطْبَخی: آشپز، آنکس که در آشپزخانه کار می‌کند.

(۷۱شَمَن: بت‌پرست

(۷۲محتشم: دارای حشمت، شکوهمند

(۷۳قَوّاده: پاانداز، کسی که زنان و مردان را برای هم‌آغوشی به هم برساند.

(۷۴عَوان: مأمور حکومتی.

(۷۵قُنُق: مهمان

(۷۶خَرگَهْ: خرگاه، خیمه، سراپرده

(۷۷مشور: مشوران، تحریک نکن.

(۷۸طَبله: طبلِ کوچک؛ صندوقچه، قوطی، یا ظرفی از چوب یا شیشه که در آن عطر نگه‌داری می‌کردند.

(۷۹سرکُلَه: همان کلاهی است که برای آموزش باز شکاری بر سرش می‌گذارند

تا چشم و گوشش بسته شده و نتواند به‌‌سوی جفتش پرواز کند.

(۸۰نَژَند: اندوهگین، پژمرده

(۸۱کور و کبود: در این‌جا به‌معنی زشت و ناقص، گول و نادان، من‌ذهنی

(۸۲باز: نوعی پرندۀ شکاری که در قدیم آن را برای شکار کردن جانوران تربیت می‌کردند.

(۸۳فَرّ: شکوهِ ایزدی

(۸۴صَدَّقی زد: تأیید کرد.

(۸۵یَم: دریا

(۸۶خور: خورشید

(۸۷سافِل: پایین، زیرین، پست

(۸۸باش: در اینجا اقامتگاه و مسکن

(۸۹مُبَدَّل: دگرگون شده

(۹۰خَور: خورشید

(۹۱یَم: دریا

(۹۲ماهیی‌ کردن: کارِ ماهی کردن، مانند ماهی شدن.

(۹۳تاسه‌: دلتنگی و اضطراب

(۹۴نُکر: ناسپاسی، شگفت و ناخوش و ناشایسته

(۹۵عَدوّ: دشمن

(۹۶صِحّه: سلامت باشی، عافیت باشی

(۹۷جَفا: ستم، بیداد، بی وفایی و بی مهری

(۹۸اعرابی: عرب صحرانشین

(۹۹ضالّین: گمراهان

(۱۰۰دون: پایین، پست، فرومایه

(۱۰۱غیب‌گیر: گیرندهٔ پیام‌های غیبی

(۱۰۲نار: آتش

(۱۰۳اَکدر: تیره، تیره‌تر

(۱۰۴مؤتَمَن: موردِاعتماد

(۱۰۵جانی: منسوب به جان. منظور امور روحانی و معنوی است.

(۱۰۶اَتقیاء: پرهیزگاران، جمعِ تَقیّ.

(۱۰۷پوره: پور، پسر

(۱۰۸تَحَرّی: جستجو

(۱۰۹حَبْر: دانشمند

(۱۱۰اللهُ اَعْلَم بِالصَّواب‌‌: خدا به راستی و درستی، داناتر است.

----------------------------

************************

تمام اشعار برنامه بر اساس فرمت سایت گنج نما برای جستجوی آسان


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


ای باغ همی‌دانی کز باد که رقصانی

آبستن میوه‌ستی سرمست گلستانی


این روح چرا داری گر زانکه تو این جسمی

وین نقش چرا بندی گر زانکه همه جانی


جان پیشکشت چه بود خرما به سوی بصره

وز گوهر چون گویم چون غیرت عمانی


عقلا ز قیاس خود زین رو تو زنخ می‌زن

زان رو تو کجا دانی چون مست زنخدانی


دشوار بود با کر طنبور نوازیدن

یا بر سر صفرایی رسم شکرافشانی


می وام کند ایمان صد دیده به دیدارش

تا مست شود ایمان زان باده یزدانی


در پای دل افتم من هر روز همی‌گویم

راز تو شود پنهان گر راز تو نجهانی


کان مهره شش‌گوشه هم لایق آن نطع است

کی گنجد در طاسی شش‌‌گوشه انسانی


شمس‌الحق تبریزی من باز چرا گردم

هر لحظه به دست تو گر زانکه نه سلطانی


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


ای باغ همی‌دانی کز باد که رقصانی

آبستن میوه‌ستی سرمست گلستانی


این روح چرا داری گر زانکه تو این جسمی

وین نقش چرا بندی گر زانکه همه جانی


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۱۳۵۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1358, Divan e Shams


ز حرف بگذر و چون آب نقش‌ها مپذیر

که حرف و صوت ز دنیاست و هست دنیا پل


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۱۷۵۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1759, Divan e Shams


کی شود این روان من ساکن

این چنین ساکن روان که منم


مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۵۶۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1568


نامه بگشادن چه دشوارست و صعب

کار مردانست نه طفلان کعب


جمله بر فهرست قانع گشته‌ایم

زآنکه در حرص و هوا آغشته‌ایم


باشد آن فهرست دامی عامه را

تا چنان دانند متن نامه را


باز کن سرنامه را گردن متاب

زین سخن والله اعلم بالصواب


مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۷۹۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3794


که نیم کوهم ز حلم و صبر و داد

کوه را کی در رباید تندباد


آنکه از بادی رود از جا خسی‌ست

زآنکه باد ناموافق خود بسی‌ست‌‌


باد خشم و باد شهوت باد آز

برد او را که نبود اهل نماز


کوهم و هستی من بنیاد اوست

ور شوم چون کاه بادم باد اوست


جز به باد او نجنبد میل من

نیست جز عشق احد سرخیل من‌‌


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۳۰۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #301, Divan e Shams


صلوات بر تو آرم که فزوده باد قربت

که به قرب کل گردد همه جزوها مقرب


مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ٣٧٨۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3784


تشنه را درد سر آرد بانگ رعد

چون نداند کاو کشاند ابر سعد


چشم او مانده‌ست در جوی روان

بی‌خبر از ذوق آب آسمان


مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۵٠٠

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2500


درگذر از فضل و از جلدی و فن

کار خدمت دارد و خلق حسن


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۲۸۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2287


او فضولی بوده است از انقباض

کرد بر مختار مطلق اعتراض


مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ٢٣٣۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2334


خود ندارم هیچ به سازد مرا

که ز وهم دارم است این صد عنا


انسان جسم  انکار جسم


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #21, Divan e Shams


لبیک لبیک ای کرم سودای تست اندر سرم

ز آب تو چرخی می‌زنم مانند چرخ آسیا


هرگز نداند آسیا مقصود گردش‌های خود

کاستون قوت ماست او یا کسب و کار نانبا


آبیش گردان می‌کند او نیز چرخی می‌زند

حق آب را بسته کند او هم نمی‌جنبد ز جا


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۴۰۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #400, Divan e Shams


هر حدیث طبع را تو پرورش‌هایی بدش

شرح و تاویلی بکن وادان که این بی‌حائل است


مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۸۷۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2875


در دلش خورشید چون نوری نشاند

پیشش اختر را مقادیری نماند


پس بدید او بی‌حجاب اسرار را

سیر روح مؤمن و کفار را


مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۸۷۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2872

 

حق همی خواهد که تو زاهد شوی

تا غرض بگذاری و شاهد شوی


کاین غرض‌ها پرده دیده بود

بر نظر چون پرده پیچیده بود

 

پس نبیند جمله را با طم و رم

حبک‌الـاشیاء یعمی و یصم


حدیث


«حُبُّکَ الْـاَشَّیءَ یُعْمی و یُصِمّ.»


«عشقِ تو به اشياء تو را كور و كر می‌کند.»


مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ٢۶۴٨

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2648


عالم وهم و خیال طمع و بیم

هست رهرو را یکی سدی عظیم


نقش‌های این خیال نقش‌بند

چون خلیلی را که که بد شد گزند


قرآن کریم، سوره انعام (۶)، آیه ۷۶

Quran, Al-An’aam(#6), Line #76


«فَلَمَّا جَنَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ رَأَىٰ كَوْكَبًا قَالَ هَٰذَا رَبِّي  فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لَا أُحِبُّ الْآفِلِينَ.»


«چون شب او را فرو گرفت، ستاره‌ای دید. گفت: این است پروردگارِ من. 

چون فرو‌ شد، گفت: فرو‌ شوندگان را دوست ندارم.»


مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۴۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3245


شاهد تو سد روی شاهد است

مرشد تو سد گفت مرشد است


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۷۹۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2798, Divan e Shams


در دو چشم من نشین ای آن‌که از من من‌تری

تا قمر را وانمایم کز قمر روشن‌تری


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۱۵۰۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1502, Divan e Shams


زهی باغی که من ترتیب کردم

زهی شهری که من بنیاد کردم


مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۷۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #172


شاد باش و  فارغ  و ایمن که من

آن کنم با تو که باران با چمن‌‌


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۸۴۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2847, Divan e Shams


تو چگونه گلستانی که گلی ز تو نروید

تو چگونه باغ و راغی که یکی شجر نداری


مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214


علتی بتر ز پندار کمال

نیست اندر جان تو ای ذودلال


مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240


کرده حق ناموس را صد من حدید

ای بسی بسته به بند ناپدید


مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219


در تگ جو هست سرگین ای فتی

گرچه جو صافی نماید مر تو را


مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۶۷۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2670


حکم حق گسترد بهر ما بساط

که بگویید از طریق انبساط


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۱۳۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1130


چون ملایک گوی لا علم لنا

تا بگیرد دست تو علمتنا


مانند فرشتگان بگو ما را دانشی نیست

تا جز آنچه به ما آموختی دست تو را بگیرد


قرآن کریم، سوره بقره (۲)، آیه ۳۲

Quran, Al-Baqarah(#2), Line #32


«قَالُوا سُبْحَانَکَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ۖ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ.»


«گفتند: «منّزهى تو. ما را جز آنچه خود به ما آموخته‌اى دانشى نيست. تويى داناى حكيم.»»


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۱۳۴۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1344, Divan e Shams


دم او جان دهدت رو ز نفخت بپذیر

کار او کن فیکون‌ است نه موقوف علل


مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۶۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2636


از قرین بی‌قول و گفت‌وگوی او

خو بدزدد دل نهان از خوی او


مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۴۲۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1421


می‌رود از سینه‌ها در سینه‌ها

از ره پنهان صلاح و کینه‌ها


مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۸۵۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4856


گرگ درنده‌ست نفس بد یقین

چه بهانه می‌نهی بر هر قرین


مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۹۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3196


تا کنی مر غیر را حبر و سنی

خویش را بدخو و خالی می‌کنی


مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۵۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #151


مرده خود را رها کرده‌ست او

مرده بیگانه را جوید رفو


مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۴۷۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #479


دیده آ بر دیگران نوحه‌گری

مدتی بنشین و بر خود می‌گری


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


جان پیشکشت چه بود خرما به سوی بصره

وز گوهر چون گویم چون غیرت عمانی


مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۱۹۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3195


زیره را من سوی کرمان آورم

گر به پیش تو دل و جان آورم


مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۴۶۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #1463


مشتری ماست اللـه ‌اشتری

از غم هر مشتری هین برتر آ


کسی که فرموده‌است خداوند می‌خرد مشتری ماست

به‌هوش باش از غم مشتریان فاقد اعتبار بالاتر بیا


قرآن کریم، سوره توبه (۹)، آیه ۱۱۱

Quran, At-Tawba(#9), Line #111


«إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَىٰ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ… .»


« خداوند، جان و مال مومنان را به بهای بهشت خریده است… .»


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۸۷۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1875


لانسلم و اعتراض از ما برفت

چون عوض می‌آید از مفقود زفت


چونکه بی‌‌آتش مرا گرمی رسد

راضی‌ام گر آتشش ما را کشد


بی‌‌چراغی چون دهد او روشنی

گر چراغت شد چه افغان می‌کنی


مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۲۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #122

  

هم ترازو را ترازو راست کرد

هم ترازو را ترازو کاست کرد

 

هرکه با ناراستان همسنگ شد

در کمی افتاد و عقلش دنگ شد


رو اشداء علی الکفار باش

خاک بر دلداری اغیار پاش


برو نسبت به کافران سخت و با صلابت باش و بر سر 

عشق و دوستی نامحرمان بدنهاد خاک بپاش


قرآن کریم، سوره فتح (۴۸)، آیه ۲۹

Quran, Al-Fath(#48), Line #29


«… أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ…»


«… بر کافران سختگیر و با خود شفیق و مهربان …»


بر سر اغیار چون شمشیر باش

هین مکن روباه‌بازی شیر باش‏

 

تا ز غیرت از تو یاران نسکلند

زآنکه آن خاران عدو این گلند


مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴٠۵۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4054


ای ایاز اکنون نگویی کاین گهر

چند می‌ارزد بدین تاب و هنر


گفت افزون زآنچه تانم گفت من

گفت اکنون زود خردش درشکن


سنگ‌ها در آستین بودش شتاب

خرد کردش پیش او بود آن صواب


مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۰۷۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4071


چون شکست او گوهر خاص آن زمان

زآن امیران خاست صد بانگ و فغان


مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۰۷۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4075


گفت ایاز ای مهتران نامور

امر شه بهتر به قیمت یا گهر


امر سلطان به بود پیش شما

یا که این نیکو‌گهر بهر خدا


ای نظرتان بر گهر بر شاه نه

قبله‌تان غول‌ست و جاده راه نه


من ز شه برمی‌نگردانم نظر

من چو مشرک روی نارم با حجر


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


عقلا ز قیاس خود زین رو تو زنخ می‌زن

زان رو تو کجا دانی چون مست زنخدانی


مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۲۴۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #246


تو قیاس از خویش می‌گیری ولیک

دور دور افتاده‌ای بنگر تو نیک


مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۳۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1390


نه بهانه کرد و نه تزویر ساخت

نه لوای مکر و حیلت برفراخت


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۰۰۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2002, Divan e Shams


هست میزان معینت و بدآن می‌سنجی

هله میزان بگذار و زر بی‌میزان بین


مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ٧۶٠

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #760


اتصالی بی‌تکیف بی‌قیاس

هست رب الناس را با جان ناس


لیک گفتم ناس من نسناس نی

ناس غیر جان جان‌اشناس نی


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


دشوار بود با کر طنبور نوازیدن

یا بر سر صفرایی رسم شکرافشانی


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۴۰۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #400, Divan e Shams


این طبیعت کور و کر گر نیست پس چون آزمود

کاین حجاب و حائل است آن سوی آن چون مایل است


لیک طبع از اصل رنج و غصه‌ها بررسته‌ است

در پی رنج و بلاها عاشق بی‌طایل است


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۵۱۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2519, Divan e Shams


غلام پاسبانانم که یارم پاسبانستی

به چستی و به شب‌خیزی چو ماه و اخترانستی


غلام باغبانانم که یارم باغبانستی

به تری و به رعنایی چو شاخ ارغوانستی


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۰۶۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4064


زآن عوان مقتضی که شهوت است

دل اسیر حرص و آز و آفت است


زآن عوان سر شدی دزد و تباه

تا عوانان را به قهر توست راه


در خبر بشنو تو این پند نکو

بین جنبیکم لکم اعدی عدو


تو این اندرز خوب را که در یکی از احادیث شریف آمده بشنو و به آن عمل کن

سرسخت‌ترین دشمن شما در درون شماست


حدیث


«اَعْدیٰ عَدُوَّکَ نَفْسُكَ الَّتی بَینَ جَنْبَیْكَ.»


«سرسخت‌ترين دشمنِ تو، نَفْسِ تو است كه در ميانِ دو پهلویت (درونت) جا دارد.»


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


می وام کند ایمان صد دیده به دیدارش

تا مست شود ایمان زان باده یزدانی


مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3105


جهد کن کز جام حق یابی نوی

بی‌خود و بی‌اختیار آنگه شوی


آنگه آن می را بود کل اختیار

تو شوی معذور مطلق مست‌وار


مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۷۰۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1709


عاشق رنج است نادان تا ابد

خیز لااقسم بخوان تا فی کبد


قرآن کریم، سوره بلد (۹۰)، آیه ۱

Quran, Al-Balad(#90), Line #1


«لَا أُقْسِمُ بِهَٰذَا الْبَلَدِ»


«قسم به اين شهر.»


قرآن کریم، سوره بلد (۹۰)، آیه ۴

Quran, Al-Balad(#90), Line #4


«لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي كَبَدٍ»


«كه آدمى را در رنج و محنت بيآفريده‌ايم،»


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


در پای دل افتم من هر روز همی‌گویم

راز تو شود پنهان گر راز تو نجهانی


مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ٣۶٨

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #368


امتحان خود چو کردی ای فلان

فارغ آیی زامتحان دیگران


مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۸۹۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1894


رقعه دیگر نویسم ز آزمون

دیگری جویم رسول ذوفنون


بر امیر و مطبخی و نامه‌بر

عیب بنهاده ز جهل آن بی‌خبر


هیچ گرد خود نمی‌گردد که من

کژروی کردم چو اندر دین شمن


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۱۳۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1130


چون ملایک گوی لا علم لنا

تا بگیرد دست تو علمتنا


مانند فرشتگان بگو ما را دانشی نیست

تا جز آنچه به ما آموختی دست تو را بگیرد


قرآن کریم، سوره بقره (۲)، آیه ۳۲

Quran, Al-Baqarah(#2), Line #3


«قَالُوا سُبْحَانَکَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ۖ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ.»


«گفتند: «منّزهى تو. ما را جز آنچه خود به ما آموخته‌اى دانشى نيست. تويى داناى حكيم.»»


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۶٧٨

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4678


چون به من زنده شود این مرده‌‌تن

جان من باشد که رو آرد به من


من کنم او را از این جان محتشم

جان که من بخشم ببیند بخششم


جان نامحرم نبیند روی دوست

جز همان جان کاصل او از کوی اوست


مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۶۶۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4662


خشم و ذوقت هر دو عکس دیگران

شادی قو‌‌اده و خشم عوان


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


کان مهره شش‌گوشه هم لایق آن نطع است

کی گنجد در طاسی شش‌‌گوشه انسانی


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۹۶۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1961


بی‌نهایت حضرت است این بارگاه

صدر را بگذار صدر توست راه


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۰۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #201, Divan e Shams


چون راه رفتنی‌ست توقف هلاکت‌ است

چونت قنق کند که بیا خرگه اندرآ


مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۵٣٢

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1532


بعد از این حرفی‌ست پیچاپیچ و دور

با سلیمان باش و دیوان را مشور


مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۵۸۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4580


آفتابی در یکی ذره نهان

ناگهان آن ذره بگشاید دهان


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۸۰۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #806, Divan e Shams


هر کسی در عجبی و عجب من این است

کو نگنجد به میان چون به میان می‌آید


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۶۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2605, Divan e Shams


شمس‌الحق تبریزی من باز چرا گردم

هر لحظه به دست تو گر زانکه نه سلطانی


مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۶۵۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #652, Divan e Shams


چون باز شهی رو به سوی طبله بازش

کان طبله تو را نوش دهد طبل نخواند


مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۳۳۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3335


گر امین آیید سو‌ی اهل ر‌از

وار‌هید از سر‌کله مانند باز


سرکلاه چشم‌بند گوش‌‌بند

که از ا‌و باز است مسکین و نژند


مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۴۱۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3412


گر خفاشی رفت در کور و کبود

باز سلطان‌دیده را باری چه بود


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۵۸۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3581


مجتهد هرگه که باشد نص‌شناس

اندر آن صورت نیندیشد قیاس


چون نیابد نص اندر صورتی

از قیاس آنجا نماید عبرتی


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۵۸۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3583


تشبیه نص با قیاس


نص وحی روح قدسی دان یقین

وآن قیاس عقل جزوی تحت این


عقل از جان گشت با ادراک و فر

روح او را کی شود زیر نظر


لیک جان در عقل تاثیری کند

زآن اثر آن عقل تدبیری کند


نوح‌وار ار صدقی زد در تو روح

کو یم و کشتی و کو طوفان نوح


عقل اثر را روح پندارد ولیک

نور خور از قرص خور دور است نیک


زآن به قرصی‌ سالکی خرسند شد

تا ز نورش سوی قرص افگند شد


زآنکه این نوری که اندر سافل است

نیست دایم روز و شب او آفل است


وآنکه اندر قرص دارد باش و جا

غرقه ‌آن نور باشد دایما


نه سحابش ره زند خود نه غروب

وارهید او از فراق سینه‌کوب


این‌ چنین کس اصلش از افلاک بود

یا مبدل گشت گر از خاک بود


زآنکه خاکی را نباشد تاب آن

که زند بر وی شعاعش جاودان

 

گر زند بر خاک دایم تاب خور

آنچنان سوزد که ناید زو ثمر

 

دایم اندر آب کار ماهی است

مار را با او کجا همراهی است


لیک در که مارهای پرفنند

اندرین یم ماهیی‌ها می‌کنند


مکرشان گر خلق را شیدا کند

هم ز دریا تاسه‌شان رسوا کند

 

و اندرین یم ماهیان پرفنند

مار را از سحر ماهی می‌کنند


ماهیان قعر دریای جلال

بحرشان آموخته سحر حلال

 

پس محال از تاب ایشان حال شد

نحس آنجا رفت و نیکوفال شد

 

تا قیامت گر بگویم زین کلام

صد قیامت بگذرد وین ناتمام


قسمتی از داستان کر و بیمار


مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۳۷۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3370


گفت چونی گفت مردم گفت شکر

شد ازین رنجور پرآزار و نکر

 

کین چه شکرست او عدو ما بده‌ست

کر قیاسی کرد و آن کژ آمده‌ست‌‌

 

بعد از آن گفتش چه خوردی گفت زهر

گفت نوشت صحه افزون گشت قهر


بعد از آن گفت از طبیبان کیست او

کو همی‌‌ آید به چاره پیش تو

 

گفت عزراییل می‌‌آید برو

گفت پایش بس مبارک شاد شو

 

کر برون آمد بگفت او شادمان

شکر آن از پیش کردم این زمان‌‌


گفت رنجور این عدو جان ماست

ما ندانستیم کو کان جفاست‌‌


مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۳۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3390


گفت پیغمبر به اعرابی ما

صل انک لم تصل یا فتی‌‌

 

پیامبرص به یکی از اعراب یا اعراب صحرانشین فرمود

نماز بگزار که تو هنوز نماز نگزارده‌ای جوان


از برای چاره این خوف‌ها

آمد اندر هر نمازی اهدنا

 

قرآن کریم، سوره حمد (۱)، آیه ۶

Quran, Al-Fatiha(#1), Line #6


«اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ.»


«ما را به راه راست هدايت كن.»


کین نمازم را میامیز ای خدا

با نماز ضالین و اهل ریا


از قیاسی که بکرد آن کر گزین

صحبت ده ساله باطل شد بدین‌‌

 

خاصه ای خواجه قیاس حس دون

اندر آن وحی‌ای که هست از حد فزون‌‌

 

گوش حس تو به حرف ار در خور است

دان که گوش غیب‌گیر تو کر است‌‌


مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۳۹۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3396


اول کسی که در مقابله نص قیاس آورد ابلیس بود

 

اول آن کس کاین قیاسک‌ها نمود

پیش انوار خدا ابلیس بود


گفت نار از خاک بی‌‌شک بهتر است

من ز نار و او ز خاک اکدر است‌‌

 

پس قیاس فرع بر اصلش کنیم

او ز ظلمت ما ز نور روشنیم‌‌


قرآن کریم، سوره ص (۳۸)، آیه ۷۶

Quran, Saad(#38), Line #76


«قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ ۖ خَلَقْتَنِي مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ»


«گفت: من از او بهترم. مرا از آتش آفريده‌اى و او را از گِل.»


مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۱۹٨

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3198


آن‌که آدم را بدن دید او رمید

وآن‌که نور موتمن دید او خمید


مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۳۹۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3399


گفت حق نی بل که لا انساب شد

زهد و تقوی فضل را محراب شد


حق تعالی گفت قیاس کردن فرع بر اصل اعتبار ندارد

زیرا تنها پارسایی و پرهیزگاری محراب و قبله‌گاه فضل و شرف است نه حسب و نسب


قرآن کریم، سوره مومنون (۲۳)، آیه ۱۰۱

Quran, Al-Muminoon(#23), Line #101


«فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِ فَلَا أَنْسَابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ وَلَا يَتَسَاءَلُونَ»


«چون در صور دميده شود، هيچ خويشاونديى ميانشان نماند و هيچ از حال يكديگر نپرسند.»


قرآن کریم، سوره حجرات (۴۹)، آیه ۱۳

Quran, Al-Hujuraat(#49), Line #13


«… إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّـهِ أَتْقَاكُمْ …»


«… هر آينه گرامى‌ترين شما نزد خدا، پرهيزگارترين شماست… .»


این نه میراث جهان فانی است

که به انسابش بیابی جانی است‌‌

 

بلکه این میراث‌های انبیاست

وارث این جان‌های اتقیاست‌‌


پور آن بوجهل شد مومن عیان

پوره آن نوح شد از گمرهان‌‌

 

زاده‌‌ خاکی منور شد چو ماه

زاده‌‌ آتش توی رو روسیاه‌‌


این قیاسات و تحری روز ابر

یا به شب مر قبله را کرده‌ست حبر


لیک با خورشید و کعبه پیش رو

این قیاس و این تحری را مجو

 

کعبه نادیده مکن رو زو متاب

از قیاس الله اعلم بالصواب‌‌


Tags



Comments

  1. shirin7sh
    5 days, 20 hours ago

    آموختم که باید گوش خود را به روی صدای آهنگ زندگی باز بگذارم و خود را با این آهنگ کوک کنم. آموختم که باغبان زندگیم باشم و هر لحظه دانه های زندگی را در زمین حاصلخیز بکارم. باغبان باشم و پاسبان. باغ را آباد کنم و مراقبش باشم. میوه این باغ زنده شدن به ابدیت و بینهایت زندگی است.

    درود بر آموزگار عشق و خرد و شادی
    هزاران شکر و صدها سپاس

Sign in or sign up to post comments.
Parviz Shahbazi - پرویز شهبازی
Ganje Hozour audio Program #1033
برنامه صوتی شماره ۱۰۳۳ گنج حضور
Category:
برنامه های صوتی گنج حضور
برنامه های صوتی ۱۱۰۰ - ۱۰۰۱
Views: 2,994
Submitted by: admin, Jul 02 2025






حمایت گنج حضور


 بیننده عزیز برنامه گنج حضور:

  با سلام و احوالپرسی، با تشکر و قدردانی ازشما که این برنامه را تماشا می کنید، از شما تقاضا  داریم که عضو خانواده گنج حضور شوید و به هر اندازه که می توانید و می خواهید این برنامه و تلویزیون را ،هر ماهه، حمایت مالی کنید. لطفاً به این امر مهم توجه فرمایید که برای ادامه خدمات  فرهنگی این تلویزیون حمایت مالی اشخاصی که از آن استفاده می کنند، ضروری است. این تلویزیون منبع دیگری برای درآمد ندارد. لطفاً تصمیم خود را در این مورد به ایمیل: support@parvizshahbazi.com اطلاع دهید.


در صورت لزوم با ‍پشتیبانی گنج حضور با شماره 001-438-686-7580 تماس بگیرید.


حمایت مالی به روشهای آسان زیر امکان پذیر است:

     

   
   

    ۱- از طریق کردیت کارت و Paypal







۲- از طریق دادن کردیت کارت خودتان به ما، تا هر ماهه به مقداری که شما می خواهید، بعنوان حق عضویت، چارج شود.





۳- از طریق فرستادن چک به آدرس زیر: 







Parviz Shahbazi

P.O. Box 745 Woodland Hills, CA

91365 USA. 







               

۴- از طریق فرستادن پول نقد به حساب بانکی گنج حضور، از تمام نقاط دنیا غیر از ایران، یا واریز (Deposit) کردن از نقاط مختلف آمریکا یا کانادا، به شرح  زیر:



 

 

 

WELLS FARGO BANK



6001 Topanga Canyon Blvd
Woodland Hills, CA

91367 USA.

Beneficiary Name: TREASURE OF PRESENCE FOUNDATION, INC.


Account #: 9375957264 Routing: 121000248


Swift #WFBIUS6S