برای دستیابی به فایل پادکست برنامه ۹۶۵ بر روی این لینک کلیک کنید.

برای دانلود فایل صوتی برنامه ۹۶۵ با فرمت mp3 بر روی این لینک کلیک کنید.

PDF متن نوشته شده برنامه با فرمت

PDF متن نوشته شده پیغام‌های تلفنی برنامه با فرمت

تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه ریز مناسب پرینت 

تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه درشت  

خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل صوتی

خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل تصویری

فلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۶۵ (نسخه‌ی مناسب پرینت رنگی)

فلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۶۵ (نسخه‌ی مناسب پرینت سیاه و سفید)

برای دستیابی به اطلاعات مربوط به جبران مالی‌ بر روی این لینک کلیک کنید.

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shams

به گردِ تو چو نگردم، به گردِ خود گردم

به گردِ غصّه و اندوه و بختِ بد گردم

چو نیم مست من از خواب برجهم به صَبوح

به گردِ ساقیِ خود طالبِ مدد گردم

به گردِ لقمهٔ معدود(۱) خلق گردانند

به گردِ خالق و بر نقدِ بی‌عدد گردم

قوامِ عالمِ محدود چون ز بی‌حدّی‌ست

مگیر عیب اگر من برون ز حد گردم

کسی که او لَحَدِ(۲) سینه را چو باغی کرد

روا نداشت که من بستهٔ لحد گردم

لحد چه باشد؟ در آسمان نگنجد جان

ز پنج و شش گذرم، زود بر احد گردم

اگرچه آینهٔ روشنم، ز بیمِ غبار

روا بُوَد که دو سه روز در نمد(۳) گردم

اگر گلی بُده‌ام، زین بهار باغ شوم

وگر یکی بُده‌ام، زین وصال صد گردم

میانِ صورت‌ها این حسد بُوَد ناچار

ولی چو آینه گشتم، چه بر حسد گردم

من از طویلهٔ این حرف می‌روم به چَرا

ستورِ بسته نِیَم، از چه بر وَتَد(۴) گردم؟

(۱) معدود: شمرده، مجازاً اندک و محدود

(۲) لَحَد: گور، آرامگاه

(۳) نمد: مجازاً پوششی که آینه را با آن می‌پوشاندند.

(۴) وَتَد: میخ

--------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shams

به گردِ تو چو نگردم، به گردِ خود گردم

به گردِ غصّه و اندوه و بختِ بد گردم

چو نیم مست من از خواب برجهم به صَبوح

به گردِ ساقیِ خود طالبِ مدد گردم

به گردِ لقمهٔ معدود خلق گردانند

به گردِ خالق و بر نقدِ بی‌عدد گردم

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۳۳۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3332

کی پسندد عدل و، لطفِ کردگار

که گُلی سَجده کُند در پیشِ خار؟

جان چو افزون شد، گذشت از انتها

شد مُطیعش جانِ جملهٔ چیزها

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۲۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #620

مرغِ فتنۀ دانه، بر بام است او

پَر گُشاده بستۀ‌ دام است او

چون به دانه داد او دل را به جان

ناگرفته مر ورا بگرفته دان

آن نظرها که به دانه می‌کند

آن گِرِه دان کو به پا برمی‌زند

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۸۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1883, Divan e Shams

دو خواجه به یک خانه، شد خانه چو ویرانه

او خواجه و من بنده، پستی بُوَد و روغن

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۰۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #607, Divan e Shams

بر عشق گذشتم من، قربانِ تو گشتم من

آن عید بدین قربان، یعنی بنمی‌ارزد

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۴۰۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1408

عقل، قربان کُن به پیشِ مصطفی

حَسبِیَ الله گُو که الله‌ام کَفی

قرآن کریم، سورهٔ زمر (۳۹)، آیات ۳۶ و ۳۸

Quran, Az-Zumar(#39), Line #36, 38

« أَلَيْسَ اللَّهُ بِكَافٍ عَبْدَهُ ۖ …. »

«آيا خدا براى نگهدارى بنده‌اش كافى نيست؟ …»

«… قُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ ۖ… .»

«… بگو: خدا براى من بس است … .»

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۴۰۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3406

پس جزایِ آنکه دید او را مُعین(۵)

مانْد یوسف حبس در بِضْعَ‌سِنین(۶)

قرآن کریم، سورهٔ یوسف (۱۲)، آیهٔ ۴۲

Quran, Yusuf(#12), Line #42

«وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِنْهُمَا اذْكُرْنِي عِنْدَ رَبِّكَ 

فَأَنْسَاهُ الشَّيْطَانُ ذِكْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ.»

«و (یوسف) به يكى از آن دو كه مى‌دانست رها مى‌شود، گفت: «مرا نزد مولاى خود ياد كن.» 

امّا شيطان از خاطرش زدود كه پيش مولايش از او ياد كند، و چند سال در زندان بماند.»

(۵) مُعین: یار، یاری‌کننده

(۶) بِضْعَ‌سِنین: چند سال

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۵۷۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #574

من نمی‌گویم مرا هدیه دهید

بلکه گفتم لایقِ هدیه شوید

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ٣٩٣

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #393

خُفته از احوالِ دنیا روز و شب

چون قلم در پنجهٔ تَقلیبِ(۷) رب

(۷) تَقلیب: بر‌گردانیدن، واژگونه کردن

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۳۲۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4323

بر سر گنج، از گدایی مُرده‌ام

زآنکه اندر غفلت و در پَرده‌ام

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۲۲۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1226

مرغِ بی‌هنگام(۸) و راهِ بی‌رهی(۹)

آتشی پُر در بُنِ دیگِ تهی

(۸) مرغِ بی‌هنگام: خروس بی محل

(۹) راهِ بی‌رهی: ‌راهِ بدون راه رونده، کنایه از بیراهه که هیچکس حاضر نیست در آن حرکت کند.

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۵۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #550

چون ز زنده مُرده بیرون می‌کند

نَفْسِ زنده سوی مرگی می‌تند

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۶۵۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2654

جانِ جمله علم‌ها این است، این

که بدانی من کی‌ام در یَومِ دین(۱۰)

(۱۰) یَومِ دین: روز جزا، روز رستاخیز

--------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۶۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #368, Divan e Shams

از هر جهتی تو را بلا داد

تا بازکَشَد به بی‌جَهاتَت(۱۱)

(۱۱) بی‌جَهات: موجودی که برتر از جا و جهت است، عالَم الهی

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۵۵۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #1552

دیده‌‌یی باید، سبب سوراخ‌کُن(۱۲)

تا حُجُب را بَرکَنَد از بیخ و بُن

تا مسبِّب بیند اندر لامکان

هرزه داند جهد و اَکساب(۱۳) و دکان

از مسبِّب می‌رسد هر خیر و شر

نیست اسباب و وسایط ای پدر

(۱۲) سبب سوراخ‌کُن: سوراخ کنندهٔ سبب

(۱۳) اَکساب: کسب‌ها

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۱۰۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4100

خواب چون در می‌رمد از بیمِ دلق

خوابِ نسیان کَی بُوَد با بیمِ حَلْق؟

لٰاتُؤاخِذ اِنْ نَسینا، شد گواه

که بُوَد نسیان به وجهی هم گناه

زآنکه استکمالِ تعظیم او نکرد

ورنه نسیان در نیاوردی نبرد

قرآن کریم، سورۀ بقره (۲) آیهٔ ۲۸۶

Quran, Al-Baqarah(#2), Line #286

«… رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا … .»

«… اى پروردگارِ ما، اگر فراموش كرده‌ايم يا خطايى كرده‌ايم، ما را بازخواست مكن … .»

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۵۷۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1578

نحس شاگردی که با استادِ خویش

همسری آغازد و، آید به پیش

با کدام استاد؟ استادِ جهان

پیشِ او یکسان هویدا و، نهان

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۶۸۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #688

بازگَرد از هست، سویِ نیستی

طالبِ رَبّی و ربّانیستی

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۴۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1445

بازگرد اکنون تو در شرحِ عدم

که چو پازهرست و، پنداریش سَم

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۵۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #3055, Divan e Shams

ز باغِ عشق طلب کن عقیدهٔ شیرین

که طبع سرکه‌فروش است و غوره‌افشاری

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

هر که او عاشق جسم است، ز جان محروم است

تلخ آید شِکَر، اندر دهن صفرایی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams

بیرون شدم ز آلودگی با قوَّتِ پالودگی(۱۴)

اورادِ خود را بعد ازین مقرونِ سبحانی کنم

(۱۴) پالودن: صاف کردن، پاک کردن، چیزی را از صافی یا غربال رد کردن

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214

علّتی بتّر ز پندارِ کمال

نیست اندر جانِ تو ای ذُودَلال(۱۵)

(۱۵) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219

در تگِ جو هست سِرگین ای فَتیٰ(۱۶)

گرچه جو صافی نماید مر تو را

(۱۶) فَتیٰ: جوان، جوانمرد

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240

کرده حق ناموس را صد من حَدید(۱۷)

ای بسی بسته به بندِ ناپدید

(۱۷) حَدید: آهن

--------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shams

چه چگونه بُد عدم را؟ چه نشان نهی قِدَم(۱۸) را؟

نگر اوّلین قَدَم را که تو بس نکو نهادی

(۱۸) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)

--------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shams

به گردِ تو چو نگردم، به گردِ خود گردم

به گردِ غصّه و اندوه و بختِ بد گردم

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۶۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #690

کارگاهِ صُنعِ(۱۹) حق، چون نیستی است

پس بُرونِ کارگه بی‌قیمتی است

(۱۹) صُنع: آفرینش، آفریدن

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۶۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1468

جمله استادان پیِ اظهارِ کار

نیستی جویند و جایِ اِنکسار(۲۰)

لاجَرَم استادِ استادان صَمَد(۲۱)

کارگاهش نیستیّ و لا بُوَد

هر کجا این نیستی افزون‌تر است

کارِ حق و کارگاهش آن سَر است

(۲۰) اِنکسار: شکسته‌شدن، شکستگی؛ مَجازاً خضوع و فروتنی

(۲۱) صَمَد: بی‌نیاز و پاینده، از صفاتِ خداوند

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۷۶۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #762

پس در آ در کارگه، یعنی عدم

تا ببینی صُنع(۲۲) و صانع(۲۳) را به هم

کارگه چون جایِ روشن‌دیدگی(۲۴) است

پس برونِ کارگه، پوشیدگی است

رو به هستی داشت فرعونِ عَنود

لاجرم از کارگاهش کور بود

(۲۲) صُنع: آفرینش

(۲۳) صانع: آفریدگار

(۲۴) روشن‌دیدگی: روشن‌‌بینی

--------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۴۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2436, Divan e Shams

من از عدم زادم تو را، بر تخت بنهادم تو را

آیینه‌ای دادم تو را، باشد که با ما خو کنی

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۶۴۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1643

 لیک حاضر باش در خود، ای فتیٰ(۲۵)

تا به خانه او بیابد مر تو را

ورنه خِلْعَت(۲۶) را بَرَد او بازپس

که نیابیدم به خانه‌ هیچکس

(۲۵) فتیٰ: جوانمرد

(۲۶) خِلْعَت: لباس یا پارچه‌ای که خانوادۀ داماد به عروس یا خانوادۀ او هدیه می‌دهند، مجازاً هدیه

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۶۴۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #648

پس هنر، آمد هلاکت خام را

کز پیِ دانه، نبیند دام را

اختیار آن را نکو باشد که او

مالکِ خود باشد اندر اِتَّقُوا(۲۷)

چون نباشد حفظ و تقوی، زینهار(۲۸)

دور کن آلت، بینداز اختیار

(۲۷) اِتَّقُوا: بترسید، تقوا پیشه کنید.

(۲۸) زینهار: بر حذر باش، کلمه تنبیه

--------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۲۴۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1247, Divan e Shams

دی مُنَجِّم گفت: دیدم طالعی داری تو سَعد(۲۹)

گفتمش: آری ولیک از ماهِ روزافزونِ خویش

مَه که باشد با مَهِ ما؟ کز جمال و طالعش

نَحسِ اکبر، سَعدِ اکبر گشت بر گردونِ خویش

(۲۹) سَعد: خجسته، مبارک

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۲۹۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1296

چون از آن اقبال، شیرین شد دهان

سرد شد بر آدمی مُلکِ جهان

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۳۶۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3369

چند چندت گیرم و، تو بی‌خَبَر

در سَلاسِل(۳۰) مانده‌ای پا تا به سر

زنگِ تُو بر تُوت ای دیگِ سیاه

کرد سیمای درونت را تباه

بر دلت زنگار بر زنگارها

جمع شد، تا کور شد ز اسرارها

(۳۰) سَلاسِل: زنجیرها، جمع سلسله

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۶۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #362

 قبض دیدی چارهٔ آن قبض کن

زآنکه سَرها جمله می‌روید زِ بُن(۳۱)

بسط دیدی، بسطِ خود را آب دِه

چون برآید میوه، با اصحاب دِه

(۳۱) بُن: ریشه

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۷۳۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3734

چونکه قَبضی(۳۲) آیدت ای راهرو

آن صَلاحِ توست، آتَش‌دل(۳۳) مشو

(۳۲) قَبض: گرفتگی، دلتنگی و رنج

(۳۳) آتش‌دل: دلسوخته، ناراحت و پریشان‌حال

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۸۶۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1860

شاد آن صوفی که رزقش کم شود

آن شَبَه‌ش(۳۴) دُر گردد و او یَم(۳۵) شود

زآن جِرایِ(۳۶) خاص هر که آگاه شد

او سزای قرب و اِجری‌گاه(۳۷) شد

زآن جِرایِ روح چون نُقصان(۳۸) شود

جانَش از نُقصانِ آن لرزان شود

پس بداند که خطایی رفته است

که سَمَن‌زارِ(۳۹) رضا آشفته است

(۳۴) شَبَه: شَبَه یا شَبَق، نوعی سنگ سیاه و برّاق

(۳۵) یَم: دریا

(۳۶) جِرا: نفقه، مواجب، مستمری

(۳۷) اِجری‌گاه: در اینجا پیشگاهِ الهی

(۳۸) نُقصان: کمی، کاستی، زیان

(۳۹) سَمَن‌زار: باغِ یاسمن و جای انبوه از درختِ یاسمن، آنجا که سَمَن رویَد.

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۸۸۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2880

چون رهیدی، شُکرِ آن باشد که هیچ

سویِ آن دانه نداری پیچ پیچ(۴۰)

(۴۰) پیچ پیچ: خَم در خَم و سخت پیچیده

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ١٩۵٧

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1957

ترس و نومیدیت دان آوازِ غول

می‌کَشَد گوشِ تو تا قَعْرِ سُفول(۴۱)

هر ندایی که تو را بالا کشید

آن ندا می‌دان که از بالا رسید

هر ندایی که تو را حرص آورد

بانگِ گرگی دان که او مَردُم دَرَد

(۴۱) سُفول: پستی

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۸۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3187

ترک کن این جبر را که بس تهی‌ست

تا بدانی سِرِّ سِرِّ جبر چیست

ترک کن این جبرِ جمعِ مَنبَلان(۴۲)

تا خبر یابی از آن جبرِ چو جان

(۴۲) مَنبَل: تنبل، کاهل، بیکار

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۰۶۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1068

هر که مانْد از کاهلی(۴۳) بی‌شُکر و صبر

او همین داند که گیرد پایِ جَبر

هر که جبر آورد، خود رنجور(۴۴) کرد

تا همان رنجوری‌اش، در گور کرد

گفت پیغمبر که رنجوری به لاغ(۴۵)

رنج آرد تا بمیرد چون چراغ

(۴۳) کاهلی: تنبلی

(۴۴) رنجور: بیمار

(۴۵) لاغ: هزل و شوخی. در اینجا به معنی بددلی است. رنجوری به لاغ یعنی خود را بیمار نشان دادن، تمارض.

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۱۵۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3153

تو ز طفلی چون سبب‌ها دیده‌ای

در سبب، از جهل بر چفسیده‌‌ای(۴۶)

با سبب‌ها از مُسبِّب غافلی

سویِ این روپوش‌ها زآن مایلی

(۴۶) چفسیده‌‌ای: چسبیده‌ای

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۵۲۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2520

جمله قرآن هست در قطعِ سبب

عِزِّ درویش و، هلاکِ بولهب

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۵۳۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1532

بعد از این حرفی است پیچاپیچ و دور

با سُلیمان باش و دیوان را مشور

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۵۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #557

رویِ نفسِ مطمئنّه در جسد

زخمِ ناخن‌هایِ فکرت می‌کشد

قرآن کریم، سورهٔ فجر (۸۹)، آیات ۲۷ و ۲۸

Quran, Al-Fajr(#89), Line #27-28

«يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ، ارْجِعِي إِلَىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً.»

«اى روح آرامش‌يافته، راضی و مرضی به سوى پروردگارت بازگرد.»

فکرتِ بد ناخنِ پُر زَهر دان

می‌خراشد در تعمّق(۴۷) رویِ جان

تا گشاید عُقده‌ٔ(۴۸) اِشکال را

در حَدَث(۴۹) کرده‌ست زرّین بیل را

عقده را بگشاده گیر ای مُنتهی(۵۰)

عقده‌یی سخت‌ست بر کیسهٔ تهی

در گشادِ عُقده‌ها گشتی تو پیر

عقدهٔ چندی دگر بگشاده گیر

عقده‌ای کان بر گلویِ ماست سخت

که بدانی که خَسی(۵۱) یا نیک‌بخت

حَلِّ این اِشکال کُن، گر آدمی

خرج این کُن دَم، اگر آدم‌دَمی

(۴۷) تعمّق: دوراندیشی و کنجکاوی، در اینجا به معنی دنباله‌روی از عقل جزیی است.

(۴۸) عُقده: گره

(۴۹) حَدَث: سرگین، مدفوع

(۵۰) مُنتهی: به پایان رسیده، کمال یافته

(۵۱) خَس: خار، خاشاک، پست و فرومایه

--------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shams

چو نیم مست من از خواب برجهم به صَبوح

به گردِ ساقیِ خود طالبِ مدد گردم

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۶۴۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #643

اَعْجَمی تُرکی سَحَر آگاه شد(۵۲)

وز خُمار(۵۳) خَمر، مُطرب‌خواه شد

مُطربِ جان مونس مستان بُوَد

نُقل و قوت و قُوَّتِ مست آن بُوَد

مُطرِب ایشان را سویِ مستی کشید

باز مستی از دَمِ مُطِرب چشید

(۵۲) آگاه شد: در اینجا یعنی بهوش آمد، از مستی خارج شد.

(۵۳) خُمار: رنجی که پس از رفتن مستی شراب حاصل شود.

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۱۰۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1103

خلق را طاق و طُرُم(۵۴) عاریّتی است

امر را طاق و طُرُم ماهیّتی است‏

از پیِ طاق و طُرُم، خواری کَشند

بر امیدِ عِزّ در خواری خَوشند

(۵۴) طاق و طُرُم: جلال و شکوه ظاهری

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۴۲۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1429

اندرین ره ترک کن طاق و طُرُنب(۵۵)

تا قلاووزت(۵۶) نجنبد تو مَجُنب

(۵۵) طاق و طُرُنب: جلال و شکوه ظاهری

(۵۶) قلاووز: پیشروِ لشکر

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۵۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3258

صد دریغ و درد کین عاریّتی(۵۷)

اُمّتان را دور کرد از اُمّتی

(۵۷) عاریّتی: قرضی

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۴۰۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3406

پس جزایِ آنکه دید او را مُعین(۵۸)

مانْد یوسف حبس در بِضْعَ‌سِنین(۵۹)

قرآن کریم، سورهٔ یوسف (۱۲)، آیهٔ ۴۲

Quran, Yusuf(#12), Line #42

«وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِنْهُمَا اذْكُرْنِي عِنْدَ رَبِّكَ 

فَأَنْسَاهُ الشَّيْطَانُ ذِكْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ.»

«و (یوسف) به يكى از آن دو كه مى‌دانست رها مى‌شود، گفت: «مرا نزد مولاى خود ياد كن.» 

امّا شيطان از خاطرش زدود كه پيش مولايش از او ياد كند، و چند سال در زندان بماند.»

(۵۸) مُعین: یار، یاری‌کننده

(۵۹) بِضْعَ‌سِنین: چند سال

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۴۱۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3413

پس ادب کردَش بدین جُرم اوستاد

که مَساز از چوبِ پوسیده عِماد(۶۰)

(۶۰) عِماد: ستون، تکیه‌گاه

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

چه لطیفی، و ز آغاز چنان جبّاری

چه نهانی و عجب این که در این غوغایی

آفتابی، که ز هر ذرّه طلوعی داری

کوه‌ها را جهتِ ذرّه شدن می‌سایی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۸۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #380, Divan e Shams

آن خواجه اگرچه تیزگوش است

استیزه‌کُن و گران‌فروش است

من غِرّه به سُست‌خندهٔ او

ایمن گشتم که او خَموش است

هُش دار که آبِ زیرِ کاه است

بحری‌ست که زیرِ کَه به جوش است

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams

نیزه به دستم داد شه، تا نیزه‌ بازی‌ها کنم

تا کی به دست هر خسی من رسمِ چوگانی کنم؟

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۰۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2104, Divan e Shams

ساقیِ باقی‌ست خوش و عاشقان

خاکِ سیه بر سرِ این باقیان

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shams

به گردِ لقمهٔ معدود خلق گردانند

به گردِ خالق و بر نقدِ بی‌عدد گردم

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams

دشوارها رفت از نظر، هر سَد شد زیر و زبر

بر جایِ پا چون رُست پر، دوران به آسانی کنم

در حضرتِ فردِ صمد، دل کی رود سویِ عدد؟

در خوانِ سلطانِ ابد، چون غیرِ سرخوانی کنم؟

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shams

مجموع همه است شمس تبریز

حق است که من عدد نخواهم

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۲۸۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2284, Divan e Shams

چون بُوَد ای دلشده چون؟ نقد بر از کُنْ فَیَکُون

نقدِ تو نقد است کنون، گوش به میعاد مدِه

-------------------------

مجموع لغات:

(۱) معدود: شمرده، مجازاً اندک و محدود

(۲) لَحَد: گور، آرامگاه

(۳) نمد: مجازاً پوششی که آینه را با آن می‌پوشاندند.

(۴) وَتَد: میخ

(۵) مُعین: یار، یاری‌کننده

(۶) بِضْعَ‌سِنین: چند سال

(۷) تَقلیب: بر‌گردانیدن، واژگونه کردن

(۸) مرغِ بی‌هنگام: خروس بی محل

(۹) راهِ بی‌رهی: ‌راهِ بدون راه رونده، کنایه از بیراهه که هیچکس حاضر نیست در آن حرکت کند.

(۱۰) یَومِ دین: روز جزا، روز رستاخیز

(۱۱) بی‌جَهات: موجودی که برتر از جا و جهت است، عالَم الهی

(۱۲) سبب سوراخ‌کُن: سوراخ کنندهٔ سبب

(۱۳) اَکساب: کسب‌ها

(۱۴) پالودن: صاف کردن، پاک کردن، چیزی را از صافی یا غربال رد کردن

(۱۵) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه

(۱۶) فَتیٰ: جوان، جوانمرد

(۱۷) حَدید: آهن

(۱۸) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)

(۱۹) صُنع: آفرینش، آفریدن

(۲۰) اِنکسار: شکسته‌شدن، شکستگی؛ مَجازاً خضوع و فروتنی

(۲۱) صَمَد: بی‌نیاز و پاینده، از صفاتِ خداوند

(۲۲) صُنع: آفرینش

(۲۳) صانع: آفریدگار

(۲۴) روشن‌دیدگی: روشن‌‌بینی

(۲۵) فتیٰ: جوانمرد

(۲۶) خِلْعَت: لباس یا پارچه‌ای که خانوادۀ داماد به عروس یا خانوادۀ او هدیه می‌دهند، مجازاً هدیه

(۲۷) اِتَّقُوا: بترسید، تقوا پیشه کنید.

(۲۸) زینهار: بر حذر باش، کلمه تنبیه

(۲۹) سَعد: خجسته، مبارک

(۳۰) سَلاسِل: زنجیرها، جمع سلسله

(۳۱) بُن: ریشه

(۳۲) قَبض: گرفتگی، دلتنگی و رنج

(۳۳) آتش‌دل: دلسوخته، ناراحت و پریشان‌حال

(۳۴) شَبَه: شَبَه یا شَبَق، نوعی سنگ سیاه و برّاق

(۳۵) یَم: دریا

(۳۶) جِرا: نفقه، مواجب، مستمری

(۳۷) اِجری‌گاه: در اینجا پیشگاهِ الهی

(۳۸) نُقصان: کمی، کاستی، زیان

(۳۹) سَمَن‌زار: باغِ یاسمن و جای انبوه از درختِ یاسمن، آنجا که سَمَن رویَد.

(۴۰) پیچ پیچ: خَم در خَم و سخت پیچیده

(۴۱) سُفول: پستی

(۴۲) مَنبَل: تنبل، کاهل، بیکار

(۴۳) کاهلی: تنبلی

(۴۴) رنجور: بیمار

(۴۵) لاغ: هزل و شوخی. در اینجا به معنی بددلی است. رنجوری به لاغ یعنی خود را بیمار نشان دادن، تمارض.

(۴۶) چفسیده‌‌ای: چسبیده‌ای

(۴۷) تعمّق: دوراندیشی و کنجکاوی، در اینجا به معنی دنباله‌روی از عقل جزیی است.

(۴۸) عُقده: گره

(۴۹) حَدَث: سرگین، مدفوع

(۵۰) مُنتهی: به پایان رسیده، کمال یافته

(۵۱) خَس: خار، خاشاک، پست و فرومایه

(۵۲) آگاه شد: در اینجا یعنی بهوش آمد، از مستی خارج شد.

(۵۳) خُمار: رنجی که پس از رفتن مستی شراب حاصل شود.

(۵۴) طاق و طُرُم: جلال و شکوه ظاهری

(۵۵) طاق و طُرُنب: جلال و شکوه ظاهری

(۵۶) قلاووز: پیشروِ لشکر

(۵۷) عاریّتی: قرضی

(۵۸) مُعین: یار، یاری‌کننده

(۵۹) بِضْعَ‌سِنین: چند سال

(۶۰) عِماد: ستون، تکیه‌گاه

----------------------------

************************

تمام اشعار برنامه بر اساس فرمت سایت گنج نما برای جستجوی آسان

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shams

به گرد تو چو نگردم به گرد خود گردم

به گرد غصه و اندوه و بخت بد گردم

چو نیم مست من از خواب برجهم به صبوح

به گرد ساقی خود طالب مدد گردم

به گرد لقمه معدود خلق گردانند

به گرد خالق و بر نقد بی‌عدد گردم

قوام عالم محدود چون ز بی‌حدی‌ست

مگیر عیب اگر من برون ز حد گردم

کسی که او لحد سینه را چو باغی کرد

روا نداشت که من بسته لحد گردم

لحد چه باشد در آسمان نگنجد جان

ز پنج و شش گذرم زود بر احد گردم

اگرچه آینه روشنم ز بیم غبار

روا بود که دو سه روز در نمد گردم

اگر گلی بده‌ام زین بهار باغ شوم

وگر یکی بده‌ام زین وصال صد گردم

میان صورت‌ها این حسد بود ناچار

ولی چو آینه گشتم چه بر حسد گردم

من از طویله این حرف می‌روم به چرا

ستور بسته نیم از چه بر وتد گردم

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shams

به گرد تو چو نگردم به گرد خود گردم

به گرد غصه و اندوه و بخت بد گردم

چو نیم مست من از خواب برجهم به صبوح

به گرد ساقی خود طالب مدد گردم

به گرد لقمه معدود خلق گردانند

به گرد خالق و بر نقد بی‌عدد گردم

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۳۳۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3332

کی پسندد عدل و لطف کردگار

که گلی سجده کند در پیش خار

جان چو افزون شد گذشت از انتها

شد مطیعش جان جمله چیزها

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۲۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #620

مرغ فتنه دانه بر بام است او

پر گشاده بسته دام است او

چون به دانه داد او دل را به جان

ناگرفته مر ورا بگرفته دان

آن نظرها که به دانه می‌کند

آن گره دان کو به پا برمی‌زند

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۸۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1883, Divan e Shams

دو خواجه به یک خانه شد خانه چو ویرانه

او خواجه و من بنده پستی بود و روغن

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۰۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #607, Divan e Shams

بر عشق گذشتم من قربان تو گشتم من

آن عید بدین قربان یعنی بنمی‌ارزد

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۴۰۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1408

عقل قربان کن به پیش مصطفی

حسبی الله گو که الله‌ام کفی

قرآن کریم، سورهٔ زمر (۳۹)، آیات ۳۶ و ۳۸

Quran, Az-Zumar(#39), Line #36, 38

« أَلَيْسَ اللَّهُ بِكَافٍ عَبْدَهُ ۖ …. »

«آيا خدا براى نگهدارى بنده‌اش كافى نيست؟ …»

«… قُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ ۖ… .»

«… بگو: خدا براى من بس است … .»

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۴۰۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3406

پس جزای آنکه دید او را معین

ماند یوسف حبس در بضع‌سنین

قرآن کریم، سورهٔ یوسف (۱۲)، آیهٔ ۴۲

Quran, Yusuf(#12), Line #42

«وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِنْهُمَا اذْكُرْنِي عِنْدَ رَبِّكَ 

فَأَنْسَاهُ الشَّيْطَانُ ذِكْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ.»

«و (یوسف) به يكى از آن دو كه مى‌دانست رها مى‌شود، گفت: «مرا نزد مولاى خود ياد كن.» 

امّا شيطان از خاطرش زدود كه پيش مولايش از او ياد كند، و چند سال در زندان بماند.»

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۵۷۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #574

من نمی‌گویم مرا هدیه دهید

بلکه گفتم لایق هدیه شوید

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ٣٩٣

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #393

خفته از احوال دنیا روز و شب

چون قلم در پنجه تقلیب رب

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۳۲۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4323

بر سر گنج از گدایی مرده‌ام

زآنکه اندر غفلت و در پرده‌ام

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۲۲۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1226

مرغ بی‌هنگام و راه بی‌رهی

آتشی پر در بن دیگ تهی

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۵۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #550

چون ز زنده مرده بیرون می‌کند

نفس زنده سوی مرگی می‌تند

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۶۵۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2654

جان جمله علم‌ها این است این

که بدانی من کی‌ام در یوم دین

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۶۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #368, Divan e Shams

از هر جهتی تو را بلا داد

تا بازکشد به بی‌جهاتت

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۵۵۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #1552

دیده‌‌یی باید سبب سوراخ‌کن

تا حجب را برکند از بیخ و بن

تا مسبب بیند اندر لامکان

هرزه داند جهد و اکساب و دکان

از مسبب می‌رسد هر خیر و شر

نیست اسباب و وسایط ای پدر

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۱۰۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4100

خواب چون در می‌رمد از بیم دلق

خواب نسیان کی بود با بیم حلق

لاتواخذ ان نسینا شد گواه

که بود نسیان به وجهی هم گناه

زآنکه استکمال تعظیم او نکرد

ورنه نسیان در نیاوردی نبرد

قرآن کریم، سورۀ بقره (۲) آیهٔ ۲۸۶

Quran, Al-Baqarah(#2), Line #286

«… رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا … .»

«… اى پروردگارِ ما، اگر فراموش كرده‌ايم يا خطايى كرده‌ايم، ما را بازخواست مكن … .»

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۵۷۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1578

نحس شاگردی که با استاد خویش

همسری آغازد و آید به پیش

با کدام استاد استاد جهان

پیش او یکسان هویدا و نهان

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۶۸۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #688

بازگرد از هست سوی نیستی

طالب ربی و ربانیستی

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۴۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1445

بازگرد اکنون تو در شرح عدم

که چو پازهرست و پنداریش سم

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۵۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #3055, Divan e Shams

ز باغ عشق طلب کن عقیده شیرین

که طبع سرکه‌فروش است و غوره‌افشاری

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

هر که او عاشق جسم است ز جان محروم است

تلخ آید شکر اندر دهن صفرایی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams

بیرون شدم ز آلودگی با قوت پالودگی

اوراد خود را بعد ازین مقرون سبحانی کنم

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214

علتی بتر ز پندار کمال

نیست اندر جان تو ای ذودلال

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219

در تگ جو هست سرگین ای فتی

گرچه جو صافی نماید مر تو را

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240

کرده حق ناموس را صد من حدید

ای بسی بسته به بند ناپدید

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shams

چه چگونه بد عدم را چه نشان نهی قدم را

نگر اولین قدم را که تو بس نکو نهادی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shams

به گرد تو چو نگردم به گرد خود گردم

به گرد غصه و اندوه و بخت بد گردم

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۶۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #690

کارگاه صنع حق چون نیستی است

پس برون کارگه بی‌قیمتی است

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۶۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1468

جمله استادان پی اظهار کار

نیستی جویند و جای انکسار

لاجرم استاد استادان صمد

کارگاهش نیستی و لا بود

هر کجا این نیستی افزون‌تر است

کار حق و کارگاهش آن سَر است

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۷۶۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #762

پس در آ در کارگه یعنی عدم

تا ببینی صنع و صانع را به هم

کارگه چون جای روشن‌دیدگی است

پس برون کارگه پوشیدگی است

رو به هستی داشت فرعون عنود

لاجرم از کارگاهش کور بود

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۴۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2436, Divan e Shams

من از عدم زادم تو را بر تخت بنهادم تو را

آیینه‌ای دادم تو را باشد که با ما خو کنی

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۶۴۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1643

لیک حاضر باش در خود ای فتی

تا به خانه او بیابد مر تو را

ورنه خلعت را برد او بازپس

که نیابیدم به خانه‌ هیچکس

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۶۴۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #648

پس هنر آمد هلاکت خام را

کز پی دانه نبیند دام را

اختیار آن را نکو باشد که او

مالک خود باشد اندر اتقوا

چون نباشد حفظ و تقوی زینهار

دور کن آلت بینداز اختیار

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۲۴۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1247, Divan e Shams

دی منجم گفت دیدم طالعی داری تو سعد

گفتمش آری ولیک از ماه روزافزون خویش

مه که باشد با مه ما کز جمال و طالعش

نحس اکبر سعد اکبر گشت بر گردون خویش

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۲۹۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1296

چون از آن اقبال شیرین شد دهان

سرد شد بر آدمی ملک جهان

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۳۶۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3369

چند چندت گیرم و تو بی‌خبر

در سلاسل مانده‌ای پا تا به سر

زنگ تو بر توت ای دیگ سیاه

کرد سیمای درونت را تباه

بر دلت زنگار بر زنگارها

جمع شد، تا کور شد ز اسرارها

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۶۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #362

 قبض دیدی چاره آن قبض کن

زآنکه سرها جمله می‌روید ز بن

بسط دیدی بسط خود را آب ده

چون برآید میوه با اصحاب ده

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۷۳۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3734

چونکه قبضی آیدت ای راهرو

آن صلاح توست آتش‌دل مشو

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۸۶۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1860

شاد آن صوفی که رزقش کم شود

آن شبه‌ش در گردد و او یم شود

زآن جرای خاص هر که آگاه شد

او سزای قرب و اجری‌گاه شد

زآن جرای روح چون نقصان شود

جانش از نقصان آن لرزان شود

پس بداند که خطایی رفته است

که سمن‌زار رضا آشفته است

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۸۸۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2880

چون رهیدی شکر آن باشد که هیچ

سوی آن دانه نداری پیچ پیچ

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ١٩۵٧

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1957

ترس و نومیدیت دان آواز غول

می‌کشد گوش تو تا قعر سفول

هر ندایی که تو را بالا کشید

آن ندا می‌دان که از بالا رسید

هر ندایی که تو را حرص آورد

بانگ گرگی دان که او مردم درد

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۸۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3187

ترک کن این جبر را که بس تهی‌ست

تا بدانی سر سر جبر چیست

ترک کن این جبر جمع منبلان

تا خبر یابی از آن جبر چو جان

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۰۶۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1068

هر که ماند از کاهلی بی‌شکر و صبر

او همین داند که گیرد پای جبر

هر که جبر آورد خود رنجور کرد

تا همان رنجوری‌اش در گور کرد

گفت پیغمبر که رنجوری به لاغ

رنج آرد تا بمیرد چون چراغ

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۱۵۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3153

تو ز طفلی چون سبب‌ها دیده‌ای

در سبب از جهل بر چفسیده‌‌ای

با سبب‌ها از مسبب غافلی

سوی این روپوش‌ها زآن مایلی

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۵۲۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2520

جمله قرآن هست در قطع سبب

عز درویش و هلاک بولهب

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۵۳۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1532

بعد از این حرفی است پیچاپیچ و دور

با سلیمان باش و دیوان را مشور

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۵۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #557

روی نفس مطمئنه در جسد

زخم ناخن‌های فکرت می‌کشد

قرآن کریم، سورهٔ فجر (۸۹)، آیات ۲۷ و ۲۸

Quran, Al-Fajr(#89), Line #27-28

«يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ، ارْجِعِي إِلَىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً.»

«اى روح آرامش‌يافته، راضی و مرضی به سوى پروردگارت بازگرد.»

فکرت بد ناخن پر زهر دان

می‌خراشد در تعمق روی جان

تا گشاید عقده اشکال را

در حدث کرده‌ست زرین بیل را

عقده را بگشاده گیر ای منتهی

عقده‌یی سخت‌ست بر کیسه تهی

در گشاد عقده‌ها گشتی تو پیر

عقده چندی دگر بگشاده گیر

عقده‌ای کان بر گلوی ماست سخت

که بدانی که خسی یا نیک‌بخت

حل این اشکال کن گر آدمی

خرج این کن دم اگر آدم‌دمی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shams

چو نیم مست من از خواب برجهم به صبوح

به گرد ساقی خود طالب مدد گردم

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۶۴۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #643

اعجمی ترکی سحر آگاه شد

وز خمار خمر مطرب‌خواه شد

مطرب جان مونس مستان بود

نقل و قوت و قوت مست آن بود

مطرب ایشان را سوی مستی کشید

باز مستی از دم مطرب چشید

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۱۰۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1103

خلق را طاق و طرم عاریتی است

امر را طاق و طرم ماهیتی است‏

از پی طاق و طرم خواری کشند

بر امید عز در خواری خوشند

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۴۲۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1429

اندرین ره ترک کن طاق و طرنب

تا قلاووزت نجنبد تو مجنب

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۵۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3258

صد دریغ و درد کین عاریتی

امتان را دور کرد از امتی

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۴۰۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3406

پس جزای آنکه دید او را معین

ماند یوسف حبس در بضع‌سنین

قرآن کریم، سورهٔ یوسف (۱۲)، آیهٔ ۴۲

Quran, Yusuf(#12), Line #42

«وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِنْهُمَا اذْكُرْنِي عِنْدَ رَبِّكَ 

فَأَنْسَاهُ الشَّيْطَانُ ذِكْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ.»

«و (یوسف) به يكى از آن دو كه مى‌دانست رها مى‌شود، گفت: «مرا نزد مولاى خود ياد كن.» 

امّا شيطان از خاطرش زدود كه پيش مولايش از او ياد كند، و چند سال در زندان بماند.»

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۴۱۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3413

پس ادب کردش بدین جرم اوستاد

که مساز از چوب پوسیده عماد

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

چه لطیفی و ز آغاز چنان جباری

چه نهانی و عجب این که در این غوغایی

آفتابی که ز هر ذره طلوعی داری

کوه‌ها را جهت ذره شدن می‌سایی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۸۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #380, Divan e Shams

آن خواجه اگرچه تیزگوش است

استیزه‌کن و گران‌فروش است

من غره به سست‌خنده او

ایمن گشتم که او خموش است

هش دار که آب زیر کاه است

بحری‌ست که زیر که به جوش است

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams

نیزه به دستم داد شه تا نیزه‌ بازی‌ها کنم

تا کی به دست هر خسی من رسم چوگانی کنم

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۰۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2104, Divan e Shams

ساقی باقی‌ست خوش و عاشقان

خاک سیه بر سر این باقیان

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shams

به گرد لقمه معدود خلق گردانند

به گرد خالق و بر نقد بی‌عدد گردم

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams

دشوارها رفت از نظر هر سد شد زیر و زبر

بر جای پا چون رست پر دوران به آسانی کنم

در حضرت فرد صمد دل کی رود سوی عدد

در خوان سلطان ابد چون غیر سرخوانی کنم

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shams

مجموع همه است شمس تبریز

حق است که من عدد نخواهم

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۲۸۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2284, Divan e Shams

چون بود ای دلشده چون نقد بر از کن فیکون

نقد تو نقد است کنون گوش به میعاد مده