برای دستیابی به فایل پادکست برنامه ۹۶۲ بر روی این لینک کلیک کنید.

برای دانلود فایل صوتی برنامه ۹۶۲ با فرمت mp3 بر روی این لینک کلیک کنید.

PDF متن نوشته شده برنامه با فرمت

PDF متن نوشته شده پیغام‌های تلفنی برنامه با فرمت

تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه ریز مناسب پرینت 

تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه درشت  

خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل صوتی

خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل تصویری

برای دستیابی به اطلاعات مربوط به جبران مالی‌ بر روی این لینک کلیک کنید.

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

سخن تلخ مگو، ای لبِ تو حلوایی

سر فروکن به کرم، ای که بر این بالایی

هر چه گویی تو، اگر تلخ و اگر شور، خوش است

گوهر دیده و دل، جانی و جان افزایی

نه به بالا نه به زیری، و نه جان در جهت است

شش جهت را چه کنم، در دل خون پالایی؟

سر فروکن، که از آن روز که رویت دیدم

دل و جان مست شد و عقل و خرد سودایی

هر که او عاشق جسم است، ز جان محروم است

تلخ آید شِکَر، اندر دهن صفرایی

ای که خورشید تو را سجده کند هر شامی

کِیْ بُوَد کز دل خورشید به بیرون آیی؟

آفتابی، که ز هر ذره طلوعی داری

کوه‌ها را جهتِ ذرّه شدن می‌سایی

چه لطیفی، و ز آغاز چنان جباری

چه نهانی و عجب این که در این غوغایی

گر خطا گفتم و مقلوب(۱) و پراکنده مگیر

ور بگیری تو مرا، بخت نواَم افزایی

صورت عشق تویی، صورت ما سایه تو

یک دمم زشت کنی، باز تواَم آرایی

می‌نماید که مگر دوش به خوابت دیدم

که من امروز ندارم به جهان گنجایی

ساربانا بمخوابان شتر، این منزل نیست

همرهان پیش شدستند، که را می‌پایی؟

هین خمش کن که ز دَم آتش دل شعله زند

شعله دم می‌زند این دم، تو چه می‌فرمایی

شمس تبریز چو در شمس فلک درتابد

تابش روز شود از وی نابینایی

(۱) مقلوب گفتن: پریشان حرف زدن، یاوه گفتن من ذهنی

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

سخن تلخ مگو، ای لبِ تو حلوایی

سر فروکن به کرم، ای که بر این بالایی

هر چه گویی تو، اگر تلخ و اگر شور، خوش است

گوهر دیده و دل، جانی و جان افزایی

نه به بالا نه به زیری، و نه جان در جهت است

شش جهت را چه کنم، در دل خون پالایی؟

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۶۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #360

بنده را کی زَهره باشد کز فُضول(۲)

امتحانِ حق کند ای گیجِ گُول؟

آن، خدا را می‌رسد کو امتحان

پیش آرَد هر دَمی با بندگان

تا به ما، ما را نماید آشکار

که چه داریم از عقیده در سِرار(۳)

(۲) فُضول: فضولی و گستاخی

(۳) سِرار: باطن، نهانخانه، دل یا مرکز انسان

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۷۴۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #746

امتحان بر امتحان است ای پدر

هین، به کمتر امتحان، خود را مَخَر

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۳۷۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2370

گفت: من آیینه‌ام، مَصْقُولِ(۴) دست

تُرک و هندو در من آن بیند که هست

(۴) مَصْقُول: صیقل‌یافته

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۳۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2390

گر جهان را پُر دُرِ مکنون(۵) کنم

روزیِ تو چون نباشد، چون کنم؟

(۵) دُرِّ مکْنُون: مروارید مستور و نهفته، وقتی که مروارید در صدف قرار گیرد و هیچ دستی به آن نرسد، گرانقدرتر و شفّاف‌تر خواهد بود.

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۴۲۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2429

آب، غالب شد بر آتش از نهیب

آتشش جوشد چو باشد در حجاب 

چونکه دیگی در میان آید شها

نیست کرد آن آب را کردش هوا

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۲۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #625

پیشِ عطّاری یکی گِل‌خوار رفت 

تا خَرَد اَبْلوجِ(۶) قندِ خاصِ زَفْت 

(۶) اَبْلوج: قندِ سفید، شکرِ سفید

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۲۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #627

گفت: گِل سنگِ ترازویِ من است 

گر تو را میلِ شِکَر بخْریدن است

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۲۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #629

گفت با خود: پیشِ آن که گِل‌خور است 

سنگ چه بْوَد؟ گِل نکوتر از زر است

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۳۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #634

اندر آن کَفّۀ ‌ترازو ز اِعتداد(۷) 

او به جایِ سنگ، آن گِل را نهاد

پس برایِ کَفّۀ ‌دیگر به دست 

هم به قدرِ آن شکر را می‌شکست 

چون نبودش تیشه‌یی، او دیر ماند 

مشتری را منتظر آنجا نشاند

رویش آن سو بود، گِل‌خور ناشِکِفت(۸) 

گِل ازو پوشیده، دزدیدن گرفت

(۷) اِعتداد: به شمار آوردن، به حساب آوردن، در اینجا یعنی وزن کردن

(۸) ناشِکفت: بی‌صبرانه

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۴۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #642

گرچه مشغولم، چنان احمق نی‌ام 

که شِکَر افزون کشی تو از نِی‎ام

چون ببینی مر شِکَر را ز آزمود 

پس بدانی احمق و غافل که بود

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۴۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #647

مالِ دنیا، دامِ مرغانِ ضعیف 

مُلکِ عُقْبیٰ، دامِ مرغانِ شریف

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۴۶۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4466

عاشقان از بی‌مرادی‌هایِ خویش

با‌خبر گشتند از مولایِ خویش

بی‌مرادی شد قَلاووزِ(۹) بهشت

حُفَّتِ الْجَنَّة شنو ای خوش‌سرشت

حدیث نبوی

«حُفَّتِ الْجَنَّةُ بِالْمَكَارِهِ وَحُفَّتِ النَّارُ بِالشَّهَوَاتِ.»

«بهشت در چیزهای ناخوشایند پوشیده شده و دوزخ در شهوات.»

(۹) قَلاووز: پیش‌آهنگ، پیشروِ لشکر

--------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۱۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #3013, Divan e Shams

یار در آخر‌زمان، کرد طَرَب‌سازی‌ای

باطنِ او جِدِّ جِد، ظاهرِ او بازی‌ای

جملهٔ عشّاق را یار بدین عِلم کُشت

تا نکُند هان و هان، جهلِ تو طنّازی‌ای

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۵۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1359

ننگرم کس را و گر هم بنگرم

او بهانه باشد و، تو مَنْظَرم(۱۰)

عاشقِ صُنعِ(۱۱) تواَم در شُکر و صبر(۱۲)

عاشقِ مصنوع(۱۳) کی باشم چو گَبر(۱۴)؟

عاشقِ صُنعِ خدا با فَر بوَد

عاشقِ مصنوعِ او کافر بُوَد

(۱۰) مَنْظَر: جای نگریستن و نظر انداختن

(۱۱) صُنع: آفرینش

(۱۲) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.

(۱۳) مصنوع: آفریده، مخلوق

(۱۴) گبر: کافر

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۵۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3151

معنیِ جَفَّ الْقَلَم کی آن بود

که جفاها با وفا یکسان بود؟

بل جفا را، هم جفا جَفَّ الْقَلَم

وآن وفا را هم وفا جَفَّ الْقَلَم

حدیث

«جَفَّ الْقَلَمُ بِما أنْتَ لاقٍ.»

«خشك شد قلم به آنچه سزاوار بودی.»

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214

علّتی بتّر ز پندارِ کمال

نیست اندر جانِ تو ای ذُودَلال(۱۵)

(۱۵) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219

در تگِ جو هست سِرگین ای فَتیٰ(۱۶)

گرچه جو صافی نماید مر تو را

(۱۶) فَتیٰ: جوان، جوانمرد

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240

کرده حق ناموس را صد من حَدید(۱۷)

ای بسی بسته به بندِ ناپدید

(۱۷) حَدید: آهن

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

سخن تلخ مگو، ای لبِ تو حلوایی

سر فروکن به کرم، ای که بر این بالایی

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۴۰۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2404

دوزخ‌ست آن خانه کآن بی‌روزن است

اصلِ دین، ای بنده رَوزَن کردن است

تیشهٔ هر بیشه‌‌یی کم زن، بیا

تیشه‌زن در کندنِ روزن، هَلا

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۸۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1883, Divan e Shams

کو عاشقِ شیرین‌خَد(۱۸)، زر بدْهد و جان بدْهد؟

چون مرغ دلِ او پرّد، زین گنبدِ بی‌روزن

(۱۸) خَد: چهره، رخسار

--------------

مولوی، ديوان شمس، ترجیعات، ترجیع شمارهٔ چهل و سوم

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#43, Divan e Shams

زین دودناک(۱۹) خانه گشادند روزنی

شد دود و، اندر آمد خورشیدِ روشنی

(۱۹) دودناک: آمیخته به دود، پردود، دودآگین

--------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۱۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #914, Divan e Shams

ز ناسپاسی ما بسته است روزن دل

خدای گفت که انسان لِربِّه لَکَنود

قرآن کریم، سوره عادیات (۱۰۰)، آیه ۶

Quran, Al-Adiyat(#100), Line #6

«إِنَّ الْإِنْسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ.»

«همانا آدمی نسبت به پروردگارش بسیار ناسپاس است.»

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۵۷۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3574

تاجِ کَرَّمْناست بر فرقِ سَرَت

طُوقِ(۲۰) اَعْطَیناکَ آویزِ برت

(۲۰) طُوق: گردنبند

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۲۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #627

گفت: گِل سنگِ ترازویِ من است

گر تو را میلِ شِکَر بخْریدن است

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم بیت ۸۸۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #881

صد جَوالِ(۲۱) زر بیآری ای غَنی

حق بگوید دل بیار ای مُنحَنی(۲۲)

(۲۱) جَوال: کیسۀ بزرگ از نخ ضخیم یا پارچۀ خشن که برای حمل بار درست می‌کردند، بارجامه.

(۲۲) مُنحَنی: خمیده، خمیده‌قامت، بیچاره و درمانده

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ٣٢۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #324

بی‌وفایی دان وفا با ردِّ حق(۲۳)

بر حقوقِ حق ندارد کس سَبَق

(۲۳) ردِّ حق: آنکه از نظرِ حق تعالیٰ مردود است.

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ١٩۴١

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1941

رحمت اندر رحمت آمد تا به سَر

بر یکی رحمت فِرو مآ ای پسر

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۰۶۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2063

تا به دیوارِ بلا نآید سَرش

نشنود پندِ دل آن گوشِ کرش

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۸۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1883, Divan e Shams

دو خواجه به یک خانه، شد خانه چو ویرانه

او خواجه و من بنده، پستی بُوَد و روغن(۲۴)

(۲۴) روغن: اشاره به اینکه روغن در بالا قرار می‌گیرد و آب در پستی.

--------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۲۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2620, Divan e Shams

ای دل به ادب بنشین، برخیز ز بدخویی

زیرا به ادب یابی آن چیز که می‌گویی

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۷۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #78

از خدا جوییم توفیقِ ادب

بی‌‌ادب محروم گشت از لطفِ رب‌‌

بی‌‌ادب تنها نه خود را داشت بد

بلکه آتش در همه آفاق(۲۵) زد

(۲۵) آفاق: جمع اُفُق

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۴۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #341

گرچه با تو، شه نشیند بر زمین

خویشتن بشناس و، نیکوتر نشین

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۵۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #156

گفت او: گر اَبْلَهم من در ادب

زیرکم اندر وفا و در طلب

گفت: ادب این بود خود که دیده شد

آن دگر را خود همی‌ دانی تو لُدّ(۲۶)

(۲۶) لُدّ: دشمنِ سرسخت

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۲۱۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3218

دل نگه دارید ای بی‏‌حاصلان

در حضورِ حضرتِ صاحب‌دلان‏

پیشِ اهل تن، ادب بر ظاهرست

که خدا زیشان، نهان را ساتِرست(۲۷)

پیشِ اهلِ دل، ادب بر باطن است

زآنکه دلْشان بر سَرایر(۲۸)، فاطِن(۲۹) است‏

(۲۷) ساتر: پوشاننده، پنهان کننده

(۲۸) سَرایر: رازها، نهانی‌ها، جمعِ سَریره

(۲۹) فاطِن: دانا و زیرک

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۴۱۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3413

پس ادب کردَش بدین جُرم اوستاد

که مَساز از چوبِ پوسیده عِماد(۳۰)

(۳۰) عِماد: ستون، تکیه‌گاه

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3705

وآنکه اندر وَهم او ترکِ ادب

بی‌ادب را سرنگونی داد رب

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۷۴۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1740

بی‌‏ادب گفتن سخن با خاصِ حق

دل بمیرانَد، سیه دارد وَرَق‏

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۲۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #121

بانگ بر وی زد به هَیبت آن نگار

که: مرو گستاخ، ادب را هوش دار

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۰۱۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4018

آن گروهی کز ادب بگریختند

آبِ مردی، و آبِ مردان ریختند

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۲۲۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3221

تو به عکسی پیشِ کوران بهرِ جاه(۳۱)

با حضور آیی نشینی پایگاه‏

پیشِ بینایان، کُنی ترکِ ادب

نارِ شهوت را از آن گشتی حَطَب‏(۳۲)

چون نداری فِطْنَت(۳۳) و، نورِ هُدیٰ

بهرِ کُوران، روی را می‏‌زن جَلا

(۳۱) جاه: مقامِ دنیوی

(۳۲) حَطَب‏: هیزم

(۳۳) فِطْنَت: زیرکی، باهوشی

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۴۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1490

در گنه، او از ادب پنهانْش کرد

زان گنه بر خود زدن، او بَر‌‌بخَورد(۳۴)

(۳۴) بَربخَورد: برخوردار و کامیاب شد.

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

هر چه گویی تو، اگر تلخ و اگر شور، خوش است

گوهر دیده و دل، جانی و جان افزایی

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۵۷۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1570

 عاشقم بر قهر و بر لطفش به جِد

بوالعَجَب، من عاشقِ این هر دو ضد

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #614, Divan e Shams

زَهرآب(۳۵) ز دستِ وی گر فرق کنم از مِی

پس در رهِ جانْ جانم والـلَّه به مَجاز آمد

(۳۵) زهرآب: آبِ زهرآلود

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۰۱۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2011, Divan e Shams

گوهرِ باقی، درآ در دیده‌ها

سنگ بستان، باقیان را برشکن

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۲۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1829, Divan e Shams

نورِ دو دیدهٔ منی، دور مشو ز چشمِ من

شعلهٔ سینهٔ منی، کم مکن از شرارِ من

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۵۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #3055, Divan e Shams

تو بی ‌ز گوش شنو، بی‌زبان بگو با او

که نیست گفتِ زبان بی‌خلاف و آزاری

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

نه به بالا نه به زیری، و نه جان در جهت است

شش جهت را چه کنم، در دل خون پالایی؟

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۶۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #368, Divan e Shams

از هر جهتی تو را بلا داد

تا بازکَشَد به بی‌جَهاتَت(۳۶)

(۳۶) بی‌جَهات: موجودی که برتر از جا و جهت است، عالَمِ الهی

--------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shams

چه چگونه بُد عدم را؟ چه نشان نهی قِدَم(۳۷) را؟

نگر اوّلین قَدَم را که تو بس نکو نهادی

(۳۷) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۶۱۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #612

تو مکانی، اصلِ تو در لامکان

این دکان بر بند و، بگشا آن دکان

شش جهت مگریز، زیرا در جِهات

شَشدَره‌(۳۸) است، و ششدره مات است، مات

(۳۸) شَشدَره‌: کنایه از مبهوت و متحیّر و عاجز ماندن در امور

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۵۷۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3573

تو خوش و خوبی و، کانِ هر خوشی  

تو چرا خود منّتِ باده ‌کشی؟

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

سر فروکن، که از آن روز که رویت دیدم

دل و جان مست شد و عقل و خرد سودایی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۷۷۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #771, Divan e Shams

دل و جان به آبِ حکمت ز غبارها بشویید

هله تا دو چشمِ حسرت سوی خاکدان نماند

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۳۸۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1381

باز دیوانه شدم من ای طبیب

باز سودایی شدم من ای حبیب

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۰۰۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2007

گر تو خود را پیش و پس داری گُمان

بستهٔ جسمی و محرومی ز جان‌‌

زیر و بالا، پیش و پس، وصفِ تن است

بی‌‌جهت، آن ذاتِ جانِ روشن است‌‌

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۷۲۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #2724

حُبُّکَ الْاَشْیاء یُعْمیکَ یُصِمّ

نَفْسُکَ السَّودا جَنَتْ لا تَخْتَصِم

عشقِ تو به اشياء تو را كور و كر می‌کند. با من ستیزه مکن، 

زیرا نفسِ سیاهکار تو چنین گناهی مرتکب شده است.

حدیث

«حُبُّکَ الْاَشَّیءَ یُعْمی و یُصِمّ.» 

«عشقِ تو به اشياء تو را كور و كر می‌کند.»

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۳۶۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2362

 کوری عشق‌ست این کوریِّ من

حُبِّ یُعْمی وَ یُصِمّ است ای حَسَن

آری اگر من، دچار کوری باشم، آن کوری قطعاً کوری عشق است نه کوری معمولی. 

ای حَسَن بدان که عشق، موجب کوری و کری عاشق می‌شود.

کورم از غیر خدا، بینا بدو

مقتضایِ(۳۹) عشق این باشد بگو

(۳۹) مقتضا: لازمه، اقتضا شده

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

هر که او عاشق جسم است، ز جان محروم است

تلخ آید شِکَر، اندر دهن صفرایی

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۹۴۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1946

هیچ مگذار از تب و صَفرا اثر

تا بیابی از جهان، طعمِ شِکَر

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۳۲۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1329

پیش چشمت داشتی شیشهٔ کبود

زآن سبب، عالَم کبودت می‌‌نمود

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۶۸۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2684

دفعِ آن علّت بباید کرد زود

که شِکَر با آن، حَدَث(۴۰) خواهد نمود

هر خوشی کآید به تو، ناخوش شود

آبِ حیوان گر رسد، آتش شود

(۴۰) حَدَث: مدفوع

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #99, Divan e Shams

دلارامِ نهان گشته ز غوغا(۴۱)!

همه رفتند و خلوت شد، برون آ!

برآور بنده را از غرقهٔ خون

فرح دِه روی زردم را ز صفرا

(۴۱) غوغا: مردمِ پست و فرومایه و فتنه‌انگیز، هیاهو و بانگ و آشوب

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

ای که خورشید تو را سجده کند هر شامی

کِیْ بُوَد کز دل خورشید به بیرون آیی؟

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ١٢٠٩

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1209

سجده آمد کندنِ خشتِ لَزِب(۴۲)

موجبِ قربی که وَاسْجُدْ واقتَرِبْ

کندن این سنگ های چسبنده همانند سجده آوردن است و سجود، موجب قرب بنده به حق می شود.

قرآن کریم، سورۀ علق (۹۶)، آیۀ ۱۹

Quran, Al-Alaq(#96), Line #19

 «كَلَّا لَا تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ»

«نه، هرگز، از او پيروى مكن و سجده كن و به خدا نزديک شو.»

(۴۲) لَزِب: چسبنده

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۴۶۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #466

اندرین آهنگ(۴۳)، منگر سُست و پست

کاندرین ره، صبر و شِقِّ اَنْفُس است

(۴۳) آهنگ: قصد و اراده، راه و رسم، قاعده و قانون

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

آفتابی، که ز هر ذره طلوعی داری

کوه‌ها را جهتِ ذرّه شدن می‌سایی

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۵۸۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4580

آفتابی در یکی ذَرّه نهان

ناگهان آن ذرّه بگشاید دهان

ذرّه ذرّه گردد افلاک و زمین

پیشِ آن خورشید، چون جَست از کَمین(۴۴)

این چنین جانی چه درخوردِ تن است؟

هین بشُو ای تن از این جان هر دو دست

ای تنِ گشته وِثاقِ(۴۵) جان، بس است

چند تانَد(۴۶) بحر در مَشکی نشست؟

(۴۴) کَمین: نهانگاه، کَمینگاه

(۴۵) وِثاق: اتاق، خرگاه

(۴۶) تانَد: می‌تواند

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۵۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #950, Divan e Shams

کُهِ وجود چو کاهَست، پیشِ بادِ عدم

کدام کوه که او را عدم چو کَه نَرُبود؟

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۰۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #607, Divan e Shams

در عشقِ چنان چوگان می‌باش به سر گردان

چون گوی درین میدان، یعنی بنمی‌ارزد

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۴۶۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2466

پیشِ چوگانهایِ حُکمِ کُن‌فَكان

می‌دویم اندر مکان و لامکان

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۳۹۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1396

آفتابی خویش را ذرّه نمود

واندک اندک، رویِ خود را برگشود

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۳۸۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1388

قوّت از حق خواهم و توفیق و لاف

تا به سوزن بر کَنَم این کوهِ قاف‌‌

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

چه لطیفی، و ز آغاز چنان جباری

چه نهانی و عجب این که در این غوغایی

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۷۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #575, Divan e Shams

الا ای قادرِ قاهر، ز تن پنهان به دل ظاهر

زهی پیدایِ پنهانم، تو را خانه کجا باشد؟

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۶۱۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #616

گَر بِپَرّانیم تیر، آن نی زِ ماست

ما کَمان و تیراَنْدازَش خداست

این نه جبر، این معنی جَبّاری است

ذکرِ جَبّاری، برایِ زاری است‌‌

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۳۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1335, Divan e Shams

هر که درآید که منم، بر سرِ شاخش بزنم

کاین حرمِ عشق بُوَد، ای حیوان، نیست اغل(۴۷)

(۴۷) اغل: طویله، آخور

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۲۸۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3289

جمع با‌ید کرد اجز‌ا را به عشق 

تا شو‌ی خو‌ش چو‌ن سمر‌قند و د‌مشق

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

گر خطا گفتم و مقلوب و پراکنده مگیر

ور بگیری تو مرا، بخت نواَم افزایی

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۳۶۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3369

چند چندت گیرم و، تو بی‌خَبَر

در سَلاسِل(۴۸) مانده‌ای پا تا به سر

زنگِ تُو بر تُوت ای دیگِ سیاه

کرد سیمای درونت را تباه

بر دلت زنگار بر زنگارها

جمع شد، تا کور شد ز اسرارها

(۴۸) سَلاسِل: زنجیرها، جمع سلسله

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۳۹۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3398

چون حقت داد آن ریاضت، شکر کن

تو نکردی، او کشیدت زامر ِکُن

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۵۷۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3574

تاجِ کَرَّمْناست بر فرقِ سَرَت

طُوقِ(۴۹) اَعْطَیناکَ آویزِ برت

(۴۹) طُوق: گردنبند

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۹۴۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1949

غُلِّ(۵۰) بُخل(۵۱) از دست و گردن دور کن

بختِ نو دریاب در چرخِ کُهُن

(۵۰) غُل: زنجیر

(۵۱) بُخل: تنگ‌ نظری

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۷۸۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1788

همچو قومِ موسی اندر حَرِّ(۵۲) تیه(۵۳)

مانده‌یی بر جای، چل سال ای سَفیه(۵۴)

می‌روی هرروز تا شب هَروَله(۵۵)

خویش می‌بینی در اول مرحله

(۵۲) حَرّ: گرما، حرارت

(۵۳) تیه: بیابانِ شن‌زار و بی آب و علف؛ صحرای تیه بخشی از صحرای سینا است.

(۵۴) سَفیه: نادان، بی‌خرد

(۵۵) هَروَله: تند راه رفتن، حالتی بین راه رفتن و دویدن

--------------

دهخدا

بام تا شام در مشقّتِ راه

شب همان‌جا که بامدادِ پگاه

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۵۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #256

سَعیُکُم شَتّی، تناقض اندرید

روز می‌دوزید، شب برمی‌دَرید

تلاش‌های شما پراکنده و گونه‌گون است، و شما در دامِ تناقض گرفتار آمده‌اید. 

چنانکه مثلا روز می‌دوزید و شب همان را پاره می‌کنید.

قرآن کریم، سورهٔ لیل (۹۲)، آیهٔ ۴

Quran, Al-Lail(#92), Line #4

«إِنَّ سَعْيَكُمْ لَشَتَّىٰ»    

«كه: همانا كوشش‌هاى شما پراکنده و گونه گون است.»

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۸۴۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #840

جهد فرعونی، چو بی‌توفیق بود

هرچه او می‌دوخت، آن تفتیق(۵۶) بود

(۵۶) تَفتیق: شکافتن

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

صورت عشق تویی، صورت ما سایه تو

یک دمم زشت کنی، باز تواَم آرایی

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۴۳۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2439, Divan e Shams

یک لحظه هَستم می‌کند، یک لحظه پَستم می‌کند

یک لحظه مَستم می‌کند، خودکامه‌ای(۵۷)، خَمّاره‌ای(۵۸)

(۵۷) خودکامه: خودرأی، خودسر، لَجوج

(۵۸) خَمّاره: مؤنث خَمّار، می‌فروش، شراب‌فروش

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۲۰۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1204, Divan e Shams

دل ز تو بُرهان طَلَبد، سایهٔ برهان نه تویی؟

بر مَثَلِ سایه برو باز به برهان و مترس

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۴۶۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2465

لحظه‌‌ای ماهم کند، یک دَم سیاه 

خود چه باشد غیرِ این، کارِ اِله؟‌‌ 

پیشِ چوگانهایِ حُکمِ کُنْ‌فَکان 

می‌‌دویم اندر مکان و لامکان‌‌

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۸۵۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4856

گرگِ درّنده‌ست نفسِ بَد، یقین

چه بهانه می‌نهی بر هر قرین؟

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۲۲۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2225

ای تواضع بُرده پیشِ ابلهان

وی تکبّر بُرده تو پیشِ شهان

آن تکبّر بر خَسان خوب است و چُست

هین مرو معکوس، عکسش بندِ توست

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۶۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #560, Divan e Shams

لذّتِ بی‌کرانه‌ای است، عشق شده‌ست نامِ او

قاعده خود شکایت است، ور نه جفا چرا بُوَد؟

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

می‌نماید که مگر دوش به خوابت دیدم

که من امروز ندارم به جهان گنجایی

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۹۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #393

خفته از احوالِ دنیا روز و شب

چون قلم در پنجهٔ تقلیبِ(۵۹) رب

(۵۹) تقلیب: برگردانیدن، واژگونه کردن

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۳۱۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2313

در بُنِ چاهی همی ‌بودم زبون(۶۰)  

در همهٔ عالَم نمی‌گنجم کنون

(۶۰) زبون: پست و فرومایه

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

ساربانا بمخوابان شتر، این منزل نیست

همرهان پیش شدستند، که را می‌پایی؟

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۵۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3259

من غلامِ آنکه اندر هر رِباط(۶۱)

خویش را واصل نداند بر سِماط(۶۲)

بس رِباطی که بباید ترک کرد 

تا به مَسکَن در رسد یک روز مرد

(۶۱) رِباط: خانه، سرا، منزل، کاروان‌سرا

(۶۲) سِماط: بساط، سفره، خوان، فضای یکتایی، فضای بی‌نهایتِ گشوده‌شده

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۴۸۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1480, Divan e Shams

شب بود و همه قافله محبوسِ رِباطی(۶۳)

خیزید کز آن ظلمت و آن حبس رهیدیم

(۶۳) رِباط: کاروانسرا

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۳۷۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2372, Divan e Shams

همه حجّاج برفته حرم و کعبه بدیده

تو شتر هم نخریده که شکستست مَهاره(۶۴)

بنگر سویِ حریفان که همه مَست و خَرابند

تو خمش باش و چنان شو، هله ای عَربده‌باره(۶۵)

(۶۴) مَهاره: مهار، افسار، زمام

(۶۵) عَربده‌باره: آنکه بسیار بدمستی می‌کند. عربده‌جوی

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۶۲۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #623

بنگر این کَشتیِّ خَلقان غرقِ عشق

اژدهایی گشت گویی حلقِ عشق

اژدهایی ناپدیدِ دلرُبا

عقل همچون کوه را او کهرُبا

عقلِ هر عطّار کآگه شد از او

طبله‌ها(۶۶) را ریخت اندر آبِ جو

(۶۶) طبله: صندوقچه

--------------

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

هین خمش کن که ز دَم آتش دل شعله زند

شعله دم می‌زند این دم، تو چه می‌فرمایی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۴۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1344, Divan e Shams

 دمِ او جان دهدت رو ز نَفَخْتُ(۶۷) بپذیر

کارِ او کُنْ فَیَکُون‌ست، نه موقوفِ علل

(۶۷) نَفَخْتُ: دمیدم

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1305

دَم مَزَن تا بشنوی از دم‌زنان

آنچه نآمد در زبان و در بیان

دَم مَزَن تا بشنوی زآن آفتاب

آنچه نآمد درکتاب و در خطاب

دَم مَزَن تا دم زند بهرِ تو روح

آشنا(۶۸) بگذار در کشتیِّ نوح

(۶۸) آشنا: شنا

--------------

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #32

تا نپوشد رویِ خود را از دَمَت 

دَم فرو خوردن بباید هر دَمَت

-------------------------

مجموع لغات:

(۱) مقلوب گفتن: پریشان حرف زدن، یاوه گفتن من ذهنی

(۲) فُضول: فضولی و گستاخی

(۳) سِرار: باطن، نهانخانه، دل یا مرکز انسان

(۴) مَصْقُول: صیقل‌یافته

(۵) دُرِّ مکْنُون: مروارید مستور و نهفته، وقتی که مروارید در صدف قرار گیرد و هیچ دستی به آن نرسد، گرانقدرتر و شفّاف‌تر خواهد بود.

(۶) اَبْلوج: قندِ سفید، شکرِ سفید

(۷) اِعتداد: به شمار آوردن، به حساب آوردن، در اینجا یعنی وزن کردن

(۸) ناشِکفت: بی‌صبرانه

(۹) قَلاووز: پیش‌آهنگ، پیشروِ لشکر

(۱۰) مَنْظَر: جای نگریستن و نظر انداختن

(۱۱) صُنع: آفرینش

(۱۲) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.

(۱۳) مصنوع: آفریده، مخلوق

(۱۴) گبر: کافر

(۱۵) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه

(۱۶) فَتیٰ: جوان، جوانمرد

(۱۷) حَدید: آهن

(۱۸) خَد: چهره، رخسار

(۱۹) دودناک: آمیخته به دود، پردود، دودآگین

(۲۰) طُوق: گردنبند

(۲۱) جَوال: کیسۀ بزرگ از نخ ضخیم یا پارچۀ خشن که برای حمل بار درست می‌کردند، بارجامه.

(۲۲) مُنحَنی: خمیده، خمیده‌قامت، بیچاره و درمانده

(۲۳) ردِّ حق: آنکه از نظرِ حق تعالیٰ مردود است.

(۲۴) روغن: اشاره به اینکه روغن در بالا قرار می‌گیرد و آب در پستی.

(۲۵) آفاق: جمع اُفُق

(۲۶) لُدّ: دشمنِ سرسخت

(۲۷) ساتر: پوشاننده، پنهان کننده

(۲۸) سَرایر: رازها، نهانی‌ها، جمعِ سَریره

(۲۹) فاطِن: دانا و زیرک

(۳۰) عِماد: ستون، تکیه‌گاه

(۳۱) جاه: مقامِ دنیوی

(۳۲) حَطَب‏: هیزم

(۳۳) فِطْنَت: زیرکی، باهوشی

(۳۴) بَربخَورد: برخوردار و کامیاب شد.

(۳۵) زهرآب: آبِ زهرآلود

(۳۶) بی‌جَهات: موجودی که برتر از جا و جهت است، عالَمِ الهی

(۳۷) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)

(۳۸) شَشدَره‌: کنایه از مبهوت و متحیّر و عاجز ماندن در امور

(۳۹) مقتضا: لازمه، اقتضا شده

(۴۰) حَدَث: مدفوع

(۴۱) غوغا: مردمِ پست و فرومایه و فتنه‌انگیز، هیاهو و بانگ و آشوب

(۴۲) لَزِب: چسبنده

(۴۳) آهنگ: قصد و اراده، راه و رسم، قاعده و قانون

(۴۴) کَمین: نهانگاه، کَمینگاه

(۴۵) وِثاق: اتاق، خرگاه

(۴۶) تانَد: می‌تواند

(۴۷) اغل: طویله، آخور

(۴۸) سَلاسِل: زنجیرها، جمع سلسله

(۴۹) طُوق: گردنبند

(۵۰) غُل: زنجیر

(۵۱) بُخل: تنگ‌ نظری

(۵۲) حَرّ: گرما، حرارت

(۵۳) تیه: بیابانِ شن‌زار و بی آب و علف؛ صحرای تیه بخشی از صحرای سینا است.

(۵۴) سَفیه: نادان، بی‌خرد

(۵۵) هَروَله: تند راه رفتن، حالتی بین راه رفتن و دویدن

(۵۶) تَفتیق: شکافتن

(۵۷) خودکامه: خودرأی، خودسر، لَجوج

(۵۸) خَمّاره: مؤنث خَمّار، می‌فروش، شراب‌فروش

(۵۹) تقلیب: برگردانیدن، واژگونه کردن

(۶۰) زبون: پست و فرومایه

(۶۱) رِباط: خانه، سرا، منزل، کاروان‌سرا

(۶۲) سِماط: بساط، سفره، خوان، فضای یکتایی، فضای بی‌نهایتِ گشوده‌شده

(۶۳) رِباط: کاروانسرا

(۶۴) مَهاره: مهار، افسار، زمام

(۶۵) عَربده‌باره: آنکه بسیار بدمستی می‌کند. عربده‌جوی

(۶۶) طبله: صندوقچه

(۶۷) نَفَخْتُ: دمیدم

(۶۸) آشنا: شنا

----------------------------

************************

تمام اشعار برنامه بر اساس فرمت سایت گنج نما برای جستجوی آسان

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

سخن تلخ مگو ای لب تو حلوایی

سر فروکن به کرم ای که بر این بالایی

هر چه گویی تو اگر تلخ و اگر شور خوش است

گوهر دیده و دل جانی و جان افزایی

نه به بالا نه به زیری و نه جان در جهت است

شش جهت را چه کنم در دل خون پالایی

سر فروکن که از آن روز که رویت دیدم

دل و جان مست شد و عقل و خرد سودایی

هر که او عاشق جسم است ز جان محروم است

تلخ آید شکر اندر دهن صفرایی

ای که خورشید تو را سجده کند هر شامی

کی بود کز دل خورشید به بیرون آیی

آفتابی که ز هر ذره طلوعی داری

کوه‌ها را جهت ذره شدن می‌سایی

چه لطیفی و ز آغاز چنان جباری

چه نهانی و عجب این که در این غوغایی

گر خطا گفتم و مقلوب و پراکنده مگیر

ور بگیری تو مرا بخت نوام افزایی

صورت عشق تویی صورت ما سایه تو

یک دمم زشت کنی باز توام آرایی

می‌نماید که مگر دوش به خوابت دیدم

که من امروز ندارم به جهان گنجایی

ساربانا بمخوابان شتر این منزل نیست

همرهان پیش شدستند که را می‌پایی

هین خمش کن که ز دم آتش دل شعله زند

شعله دم می‌زند این دم تو چه می‌فرمایی

شمس تبریز چو در شمس فلک درتابد

تابش روز شود از وی نابینایی

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

سخن تلخ مگو ای لب تو حلوایی

سر فروکن به کرم ای که بر این بالایی

هر چه گویی تو اگر تلخ و اگر شور خوش است

گوهر دیده و دل جانی و جان افزایی

نه به بالا نه به زیری و نه جان در جهت است

شش جهت را چه کنم در دل خون پالایی

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۶۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #360

بنده را کی زهره باشد کز فضول

امتحان حق کند ای گیج گول

آن خدا را می‌رسد کو امتحان

پیش آرد هر دمی با بندگان

تا به ما ما را نماید آشکار

که چه داریم از عقیده در سرار

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۷۴۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #746

امتحان بر امتحان است ای پدر

هین به کمتر امتحان خود را مخر

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۳۷۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2370

گفت من آیینه‌ام مصقول دست

ترک و هندو در من آن بیند که هست

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۳۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2390

گر جهان را پر در مکنون کنم

روزی تو چون نباشد چون کنم

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۴۲۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2429

آب غالب شد بر آتش از نهیب

آتشش جوشد چو باشد در حجاب 

چونکه دیگی در میان آید شها

نیست کرد آن آب را کردش هوا

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۲۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #625

پیش عطاری یکی گل‌خوار رفت 

تا خرد ابلوج قند خاص زفت 

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۲۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #627

گفت گل سنگ ترازوی من است 

گر تو را میل شکر بخریدن است

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۲۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #629

گفت با خود پیش آن که گل‌خور است 

سنگ چه بود گل نکوتر از زر است

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۳۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #634

اندر آن کفه ‌ترازو ز اعتداد

او به جای سنگ آن گل را نهاد

پس برای کفه ‌دیگر به دست 

هم به قدر آن شکر را می‌شکست 

چون نبودش تیشه‌یی او دیر ماند 

مشتری را منتظر آنجا نشاند

رویش آن سو بود گل‌خور ناشکفت 

گل ازو پوشیده دزدیدن گرفت

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۴۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #642

گرچه مشغولم چنان احمق نی‌ام 

که شکر افزون کشی تو از نی‎ام

چون ببینی مر شکر را ز آزمود 

پس بدانی احمق و غافل که بود

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۴۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #647

مال دنیا دام مرغان ضعیف 

ملک عقبی دام مرغان شریف

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۴۶۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4466

عاشقان از بی‌مرادی‌های خویش

با‌خبر گشتند از مولای خویش

بی‌مرادی شد قلاووز بهشت

حفت الجنه شنو ای خوش‌سرشت

حدیث نبوی

«حُفَّتِ الْجَنَّةُ بِالْمَكَارِهِ وَحُفَّتِ النَّارُ بِالشَّهَوَاتِ.»

«بهشت در چیزهای ناخوشایند پوشیده شده و دوزخ در شهوات.»

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۱۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #3013, Divan e Shams

یار در آخر‌زمان کرد طرب‌سازی‌ای

باطن او جد جد ظاهر او بازی‌ای

جمله عشاق را یار بدین علم کشت

تا نکند هان و هان جهل تو طنازی‌ای

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۵۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1359

ننگرم کس را و گر هم بنگرم

او بهانه باشد و تو منظرم

عاشق صنع توام در شکر و صبر

عاشق مصنوع کی باشم چو گبر

عاشق صنع خدا با فر بود

عاشق مصنوع او کافر بود

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۵۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3151

معنی جف القلم کی آن بود

که جفاها با وفا یکسان بود

بل جفا را هم جفا جف القلم

وآن وفا را هم وفا جف القلم

حدیث

«جَفَّ الْقَلَمُ بِما أنْتَ لاقٍ.»

«خشك شد قلم به آنچه سزاوار بودی.»

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214

علتی بتر ز پندار کمال

نیست اندر جان تو ای ذودلال

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219

در تگ جو هست سرگین ای فتی

گرچه جو صافی نماید مر تو را

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240

کرده حق ناموس را صد من حدید

ای بسی بسته به بند ناپدید

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

سخن تلخ مگو ای لب تو حلوایی

سر فروکن به کرم ای که بر این بالایی

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۴۰۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2404

دوزخ‌ست آن خانه کآن بی‌روزن است

اصل دین ای بنده روزن کردن است

تیشه هر بیشه‌‌یی کم زن بیا

تیشه‌زن در کندن روزن هلا

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۸۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1883, Divan e Shams

کو عاشق شیرین‌خد زر بدهد و جان بدهد

چون مرغ دل او پرد زین گنبد بی‌روزن

مولوی، ديوان شمس، ترجیعات، ترجیع شمارهٔ چهل و سوم

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#43, Divan e Shams

زین دودناک خانه گشادند روزنی

شد دود و اندر آمد خورشید روشنی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۱۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #914, Divan e Shams

ز ناسپاسی ما بسته است روزن دل

خدای گفت که انسان لربه لکنود

قرآن کریم، سوره عادیات (۱۰۰)، آیه ۶

Quran, Al-Adiyat(#100), Line #6

«إِنَّ الْإِنْسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ.»

«همانا آدمی نسبت به پروردگارش بسیار ناسپاس است.»

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۵۷۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3574

تاج کرمناست بر فرق سرت

طوق اعطیناک آویز برت

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۲۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #627

گفت گل سنگ ترازوی من است

گر تو را میل شکر بخریدن است

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم بیت ۸۸۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #881

صد جوال زر بیآری ای غنی

حق بگوید دل بیار ای منحنی

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ٣٢۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #324

بی‌وفایی دان وفا با رد حق

بر حقوق حق ندارد کس سبق

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ١٩۴١

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1941

رحمت اندر رحمت آمد تا به سر

بر یکی رحمت فرو مآ ای پسر

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۰۶۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2063

تا به دیوار بلا نآید سرش

نشنود پند دل آن گوش کرش

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۸۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1883, Divan e Shams

دو خواجه به یک خانه شد خانه چو ویرانه

او خواجه و من بنده پستی بود و روغن

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۲۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2620, Divan e Shams

ای دل به ادب بنشین برخیز ز بدخویی

زیرا به ادب یابی آن چیز که می‌گویی

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۷۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #78

از خدا جوییم توفیق ادب

بی‌‌ادب محروم گشت از لطف رب‌‌

بی‌‌ادب تنها نه خود را داشت بد

بلکه آتش در همه آفاق زد

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۴۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #341

گرچه با تو شه نشیند بر زمین

خویشتن بشناس و نیکوتر نشین

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۵۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #156

گفت او گر ابلهم من در ادب

زیرکم اندر وفا و در طلب

گفت ادب این بود خود که دیده شد

آن دگر را خود همی‌ دانی تو لد

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۲۱۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3218

دل نگه دارید ای بی‏‌حاصلان

در حضور حضرت صاحب‌دلان‏

پیش اهل تن ادب بر ظاهرست

که خدا زیشان نهان را ساترست

پیش اهل دل ادب بر باطن است

زآنکه دلشان بر سرایر فاطن است‏

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۴۱۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3413

پس ادب کردش بدین جرم اوستاد

که مساز از چوب پوسیده عماد

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3705

وآنکه اندر وهم او ترک ادب

بی‌ادب را سرنگونی داد رب

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۷۴۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1740

بی‌‏ادب گفتن سخن با خاص حق

دل بمیراند سیه دارد ورق‏

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۲۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #121

بانگ بر وی زد به هیبت آن نگار

که مرو گستاخ ادب را هوش دار

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۰۱۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4018

آن گروهی کز ادب بگریختند

آب مردی و آب مردان ریختند

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۲۲۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3221

تو به عکسی پیش کوران بهر جاه

با حضور آیی نشینی پایگاه‏

پیش بینایان کنی ترک ادب

نار شهوت را از آن گشتی حطب‏

چون نداری فطنت و نور هدی

بهر کوران روی را می‏‌زن جلا

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۴۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1490

در گنه او از ادب پنهانش کرد

زان گنه بر خود زدن او بر‌‌بخورد

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

هر چه گویی تو اگر تلخ و اگر شور خوش است

گوهر دیده و دل جانی و جان افزایی

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۵۷۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1570

عاشقم بر قهر و بر لطفش به جد

بوالعجب من عاشق این هر دو ضد

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #614, Divan e Shams

زهرآب ز دست وی گر فرق کنم از می

پس در ره جان جانم والـله به مجاز آمد

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۰۱۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2011, Divan e Shams

گوهر باقی درآ در دیده‌ها

سنگ بستان باقیان را برشکن

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۲۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1829, Divan e Shams

نور دو دیده منی دور مشو ز چشم من

شعله سینه منی کم مکن از شرار من

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۵۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #3055, Divan e Shams

تو بی ‌ز گوش شنو بی‌زبان بگو با او

که نیست گفت زبان بی‌خلاف و آزاری

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

نه به بالا نه به زیری و نه جان در جهت است

شش جهت را چه کنم در دل خون پالایی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۶۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #368, Divan e Shams

از هر جهتی تو را بلا داد

تا بازکشد به بی‌جهاتت

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shams

چه چگونه بد عدم را چه نشان نهی قدم را

نگر اولین قدم را که تو بس نکو نهادی

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۶۱۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #612

تو مکانی اصل تو در لامکان

این دکان بر بند و بگشا آن دکان

شش جهت مگریز زیرا در جهات

ششدره‌ است و ششدره مات است مات

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۵۷۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3573

تو خوش و خوبی و کان هر خوشی  

تو چرا خود منت باده ‌کشی

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

سر فروکن که از آن روز که رویت دیدم

دل و جان مست شد و عقل و خرد سودایی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۷۷۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #771, Divan e Shams

دل و جان به آب حکمت ز غبارها بشویید

هله تا دو چشم حسرت سوی خاکدان نماند

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۳۸۱

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1381

باز دیوانه شدم من ای طبیب

باز سودایی شدم من ای حبیب

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۰۰۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2007

گر تو خود را پیش و پس داری گمان

بسته جسمی و محرومی ز جان‌‌

زیر و بالا پیش و پس وصف تن است

بی‌‌جهت آن ذات جان روشن است‌‌

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۷۲۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #2724

حبک الاشیاء یعمیک یصم

نفسک السودا جنت لا تختصم

عشق تو به اشياء تو را كور و كر می‌کند با من ستیزه مکن 

زیرا نفس سیاهکار تو چنین گناهی مرتکب شده است

حدیث

«حُبُّکَ الْاَشَّیءَ یُعْمی و یُصِمّ.» 

«عشقِ تو به اشياء تو را كور و كر می‌کند.»

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۳۶۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2362

کوری عشق‌ست این کوری من

حب یعمی و یصم است ای حسن

آری اگر من دچار کوری باشم آن کوری قطعا کوری عشق است نه کوری معمولی 

ای حسن بدان که عشق موجب کوری و کری عاشق می‌شود

کورم از غیر خدا بینا بدو

مقتضای عشق این باشد بگو

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

هر که او عاشق جسم است ز جان محروم است

تلخ آید شکر اندر دهن صفرایی

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۹۴۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1946

هیچ مگذار از تب و صفرا اثر

تا بیابی از جهان طعم شکر

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۳۲۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1329

پیش چشمت داشتی شیشه کبود

زآن سبب عالم کبودت می‌‌نمود

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۶۸۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2684

دفع آن علت بباید کرد زود

که شکر با آن حدث خواهد نمود

هر خوشی کآید به تو ناخوش شود

آب حیوان گر رسد آتش شود

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #99, Divan e Shams

دلارام نهان گشته ز غوغا

همه رفتند و خلوت شد برون آ

برآور بنده را از غرقه خون

فرح ده روی زردم را ز صفرا

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

ای که خورشید تو را سجده کند هر شامی

کی بود کز دل خورشید به بیرون آیی

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ١٢٠٩

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1209

سجده آمد کندن خشت لزب

موجب قربی که واسجد واقترب

کندن این سنگ های چسبنده همانند سجده آوردن است و سجود موجب قرب بنده به حق می شود

قرآن کریم، سورۀ علق (۹۶)، آیۀ ۱۹

Quran, Al-Alaq(#96), Line #19

 «كَلَّا لَا تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ»

«نه، هرگز، از او پيروى مكن و سجده كن و به خدا نزديک شو.»

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۴۶۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #466

اندرین آهنگ منگر سست و پست

کاندرین ره صبر و شق انفس است

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

آفتابی که ز هر ذره طلوعی داری

کوه‌ها را جهت ذره شدن می‌سایی

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۵۸۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4580

آفتابی در یکی ذره نهان

ناگهان آن ذره بگشاید دهان

ذره ذره گردد افلاک و زمین

پیش آن خورشید چون جست از کمین

این چنین جانی چه درخورد تن است

هین بشو ای تن از این جان هر دو دست

ای تن گشته وثاق جان بس است

چند تاند بحر در مشکی نشست

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۵۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #950, Divan e Shams

که وجود چو کاهست پیش باد عدم

کدام کوه که او را عدم چو که نربود

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۰۷

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #607, Divan e Shams

در عشق چنان چوگان می‌باش به سر گردان

چون گوی درین میدان یعنی بنمی‌ارزد

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۴۶۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2466

پیش چوگانهای حکم کن‌فكان

می‌دویم اندر مکان و لامکان

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۳۹۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1396

آفتابی خویش را ذره نمود

واندک اندک روی خود را برگشود

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۳۸۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1388

قوت از حق خواهم و توفیق و لاف

تا به سوزن بر کنم این کوه قاف‌‌

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

چه لطیفی و ز آغاز چنان جباری

چه نهانی و عجب این که در این غوغایی

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۷۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #575, Divan e Shams

الا ای قادر قاهر ز تن پنهان به دل ظاهر

زهی پیدای پنهانم تو را خانه کجا باشد

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۶۱۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #616

گَر بپرانیم تیر آن نی ز ماست

ما کمان و تیراندازش خداست

این نه جبر این معنی جباری است

ذکر جباری برای زاری است‌‌

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۳۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1335, Divan e Shams

هر که درآید که منم بر سر شاخش بزنم

کاین حرم عشق بود ای حیوان نیست اغل

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۲۸۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3289

جمع با‌ید کرد اجز‌ا را به عشق 

تا شو‌ی خو‌ش چو‌ن سمر‌قند و د‌مشق

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

گر خطا گفتم و مقلوب و پراکنده مگیر

ور بگیری تو مرا بخت نوام افزایی

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۳۶۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3369

چند چندت گیرم و تو بی‌خبر

در سلاسل مانده‌ای پا تا به سر

زنگ تو بر توت ای دیگ سیاه

کرد سیمای درونت را تباه

بر دلت زنگار بر زنگارها

جمع شد تا کور شد ز اسرارها

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۳۹۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3398

چون حقت داد آن ریاضت شکر کن

تو نکردی او کشیدت زامر کن

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۵۷۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3574

تاج کرمناست بر فرق سرت

طوق اعطیناک آویز برت

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۹۴۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1949

غل بخل از دست و گردن دور کن

بخت نو دریاب در چرخ کهن

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۷۸۸

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1788

همچو قوم موسی اندر حر تیه

مانده‌یی بر جای چل سال ای سفیه

می‌روی هرروز تا شب هروله

خویش می‌بینی در اول مرحله

دهخدا

بام تا شام در مشقت راه

شب همان‌جا که بامداد پگاه

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۵۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #256

سعیکم شتی تناقض اندرید

روز می‌دوزید شب برمی‌درید

تلاش‌های شما پراکنده و گونه‌گون است و شما در دام تناقض گرفتار آمده‌اید 

چنانکه مثلا روز می‌دوزید و شب همان را پاره می‌کنید

قرآن کریم، سورهٔ لیل (۹۲)، آیهٔ ۴

Quran, Al-Lail(#92), Line #4

«إِنَّ سَعْيَكُمْ لَشَتَّىٰ»    

«كه: همانا كوشش‌هاى شما پراکنده و گونه گون است.»

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۸۴۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #840

جهد فرعونی چو بی‌توفیق بود

هرچه او می‌دوخت آن تفتیق بود

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

صورت عشق تویی صورت ما سایه تو

یک دمم زشت کنی باز توام آرایی

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۴۳۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2439, Divan e Shams

یک لحظه هستم می‌کند یک لحظه پستم می‌کند

یک لحظه مستم می‌کند خودکامه‌ای خماره‌ای

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۲۰۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1204, Divan e Shams

دل ز تو برهان طلبد سایه برهان نه تویی

بر مثل سایه برو باز به برهان و مترس

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۴۶۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2465

لحظه‌‌ای ماهم کند یک دم سیاه 

خود چه باشد غیر این کار اله؟

پیش چوگانهای حکم کن‌فکان 

می‌‌دویم اندر مکان و لامکان‌‌

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۸۵۶

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4856

گرگ درنده‌ست نفس بد یقین

چه بهانه می‌نهی بر هر قرین

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۲۲۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2225

ای تواضع برده پیش ابلهان

وی تکبر برده تو پیش شهان

آن تکبر بر خسان خوب است و چست

هین مرو معکوس عکسش بند توست

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۶۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #560, Divan e Shams

لذت بی‌کرانه‌ای است عشق شده‌ست نام او

قاعده خود شکایت است ور نه جفا چرا بود

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

می‌نماید که مگر دوش به خوابت دیدم

که من امروز ندارم به جهان گنجایی

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۹۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #393

خفته از احوال دنیا روز و شب

چون قلم در پنجه تقلیب رب

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۳۱۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2313

در بن چاهی همی ‌بودم زبون  

در همه عالم نمی‌گنجم کنون

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

ساربانا بمخوابان شتر این منزل نیست

همرهان پیش شدستند که را می‌پایی

مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۵۹

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3259

من غلام آنکه اندر هر رباط

خویش را واصل نداند بر سماط

بس رباطی که بباید ترک کرد 

تا به مسکن در رسد یک روز مرد

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۴۸۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1480, Divan e Shams

شب بود و همه قافله محبوس رباطی

خیزید کز آن ظلمت و آن حبس رهیدیم

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۳۷۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2372, Divan e Shams

همه حجاج برفته حرم و کعبه بدیده

تو شتر هم نخریده که شکستست مهاره

بنگر سوی حریفان که همه مست و خرابند

تو خمش باش و چنان شو هله ای عربده‌باره

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۶۲۳

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #623

بنگر این کشتی خلقان غرق عشق

اژدهایی گشت گویی حلق عشق

اژدهایی ناپدید دلربا

عقل همچون کوه را او کهربا

عقل هر عطار کآگه شد از او

طبله‌ها را ریخت اندر آب جو

مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams

هین خمش کن که ز دم آتش دل شعله زند

شعله دم می‌زند این دم تو چه می‌فرمایی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۴۴

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1344, Divan e Shams

 دم او جان دهدت رو ز نفخت بپذیر

کار او کن فیکون‌ست نه موقوف علل

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۰۵

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1305

دم مزن تا بشنوی از دم‌زنان

آنچه نآمد در زبان و در بیان

دم مزن تا بشنوی زآن آفتاب

آنچه نآمد درکتاب و در خطاب

دم مزن تا دم زند بهر تو روح

آشنا بگذار در کشتی نوح

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۲

Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #32

تا نپوشد روی خود را از دمت 

دم فرو خوردن بباید هر دمت